Η επίτευξη και διατήρηση της εγκυμοσύνης είναι μια λεπτή ισορροπία και η νηστεία διαφέρει αρκετά από τη διατροφή που συνηθίζουν να ακολουθούν οι περισσότερες γυναίκες.
Οι έγκυες (ή και όσες το προσπαθούν) πιθανώς αναρωτιούνται αν η νηστεία μπορεί να επηρεάσει την ορμονική ισορροπία του οργανισμού, αν υπάρχει περίπτωση να έχει συνέπειες στις πιθανότητες σύλληψης και κατά πόσο μπορεί να επηρεάσει το αναπτυσσόμενο έμβρυο.
«Στα ερωτήματα αυτά εύκολες απαντήσεις, οι οποίες να ισχύουν για όλες τις γυναίκες, δεν υπάρχουν», απαντά ο δρ Δημήτρης Μπιλάλης, μαιευτήρας χειρουργός γυναικολόγος, επιστημονικός διευθυντής της Women’s Health Clinic.
Και εξηγεί: «Κάθε γυναίκα είναι ξεχωριστή και ο οργανισμός της έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, επομένως το αν θα νηστέψει ή όχι, πριν ή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι κάτι που εξατομικεύεται κατά περίπτωση. Αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι καμία γυναίκα δεν πρέπει να ακολουθεί νηστεία πλούσια σε τηγανητά φαγητά, ούτε βεβαίως νηστεία μονοφαγίας, π.χ.να τρώει για μια εβδομάδα μόνο βραστές πατάτες ή μόνο φακές. Είναι επίσης απαραίτητο να ακολουθήσει ένα προσεκτικά σχεδιασμένο διαιτολόγιο, ώστε να τροφοδοτεί τον οργανισμό της με όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται».
Πριν τη σύλληψη
Το θέμα της θρησκευτικής νηστείας πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει εξεταστεί σε αρκετές μελέτες. Σε μία από τις πιο πρόσφατες, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ εξέτασαν εάν ο περιορισμός των θερμίδων, που συνεπάγεται η νηστεία, μπορεί να παρεμποδίσει τη σύλληψη.
Διαπίστωσαν οτι ο θερμιδικός περιορισμός όχι μόνο δεν εμπόδιζε τη σύλληψη, αλλά αύξανε και τον αριθμό των ωαρίων που παράγονταν κατά την ωορρηξία.
«Μια πιθανή εξήγηση είναι οτι η μειωμένη θερμιδική πρόσληψη ελαττώνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και επηρεάζει θετικά τις ορμόνες της αναπαραγωγής», λέει o δρ Μπιλάλης. «Έτσι, οι γυναίκες που νηστεύουν ίσως έχουν πιο φυσιολογικό έμμηνο κύκλο και υγιή παραγωγή ωαρίων. Και πάλι, όμως, αυτό αναμένουμε να συμβεί όταν μια γυναίκα κάνει σωστή νηστεία και όχι κάποια αυστηρή ή / και μονοφαγική νηστεία».
Η νηστεία της ορθόδοξης παράδοσης συνιστά την περίοδο της Σαρακοστής αποχή από τα ζωικής προελεύσεως τρόφιμα (κρέας, αυγά, γαλακτοκομικά, ψάρια). Ψάρι επιτρέπεται να καταναλωθεί μόνο την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων. Αντιθέτως, επιτρέπει ελεύθερη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών, ξηρών καρπών και θαλασσινών. Περιορισμοί υπάρχουν και στο ελαιόλαδο (επιτρέπεται μόνο τα Σαββατοκύριακα, με εξαίρεση το Μεγάλο Σάββατο) αλλά όχι στις ελιές.
Αυτού του είδους η διατροφή ως φαίνεται δεν δημιουργεί προβλήματα ούτε στην ποιότητα των σπερματοζωαρίων. Αντιθέτως, δρα ευνοϊκά και στα ανδρικά αναπαραγωγικά όργανα, εφόσον βέβαια η νηστεία είναι ισορροπημένη και ο οργανισμός τροφοδοτείται με επαρκείς ποσότητες υγρών.
Στην εγκυμοσύνη
Στην εγκυμοσύνη, έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία να ακολουθείται ισορροπημένη διατροφή και να αποφεύγεται ο αυστηρός περιορισμός των θερμίδων. «Μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι η αφαγία για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή κετονικών σωματίων. Τα κετονικά σωμάτια είναι μόρια που παράγονται από το ήπαρ στη διάρκεια περιόδων μειωμένης πρόσληψης τροφής και μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στο έμβρυο», εξηγεί ο κος Μπιλάλης.
Η νηστεία στην εγκυμοσύνη μπορεί να έχει και άλλες συνέπειες, αναλόγως με το τρίμηνο της κυήσεως. Όταν, λ.χ., η γυναίκα νηστεύει με λάθος τρόπο κατά το πρώτο τρίμηνο, το επακόλουθο μπορεί να είναι η απόκτηση μωρού με σωματικό βάρος λίγο μικρότερο από το μέσο όρο. Ενδέχεται επίσης το μωρό μεγαλώνοντας να είναι λίγο πιο κοντό και λεπτό.
Αντίστοιχα, αν η νηστεία συμπέσει με το τρίτο τρίμηνο, όταν η ανάπτυξη του εμβρύου επιταχύνεται, ενδέχεται να υπάρξουν συνέπειες στην σωματική του ανάπτυξη. Και αυτό, διότι ο οργανισμός του έχει αυξημένες ανάγκες σε ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, που μπορεί να λείπουν από την διατροφή της νηστείας.
Μπορεί βέβαια να συμβεί και το αντίστροφο, η υπερκατανάλωση δηλαδή ορισμένων συστατικών.
«Το ασβέστιο είναι ένα από τα βασικά ιχνοστοιχεία στα οποία μπορεί να παρουσιαστεί έλλειψη», εξηγεί ο ειδικός. «Παλαιότερες έρευνες στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης έχουν δείξει πως η πρόσληψή του μειώνεται στη διάρκεια της νηστείας, επειδή διακόπτεται η κατανάλωση γάλακτος, γιαουρτιού και τυριών. Αντιθέτως, αυξάνεται η πρόσληψη σιδήρου και φυλλικού οξέος – δύο συστατικών που τα χρειάζεται η έγκυος και συνήθως παίρνει σε μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων. Οι ισορροπίες αυτές είναι πολύ λεπτές, επομένως η έγκυος πρέπει να προσέχει τι και πόσο τρώει».
Οι λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά στη νηστεία της εγκύου
Για την καλή απορρόφηση του σιδήρου από τα φυτικής προελεύσεως τρόφιμα (π.χ. φακές, σπανάκι) απαραίτητο είναι να συνοδεύονται από μία καλή πηγή βιταμίνης C (π.χ. λεμόνι, πορτοκάλι, πιπεριές).
Αντίστοιχα, για να προσλαμβάνει η έγκυος όλες τις πρωτεΐνες που χρειάζεται πρέπει μεν να τρώει καθημερινά θαλασσινά (προσοχή στο αλάτι), ανάλατους ξηρούς καρπούς ή όσπρια, αλλά μαζί με κάποιον υδατάνθρακα (π.χ. φακές με ρύζι ή με κομματάκια πατάτας και καρότα ή κοφτό μακαρονάκι με χταπόδι).
Απαραίτητες είναι και οι σαλάτες από ποικιλία ωμών ή βρασμένων λαχανικών, καθώς και ποικιλία φρούτων. Καλό είναι επίσης η έγκυος να τρώει καθημερινά λίγο ταχίνι (1-2 κουταλιές της σούπας), διότι αποτελείται κατά περίπου 20% από πρωτεΐνες και περιέχει πολύτιμα αμινοξέα. Περιέχει επίσης αρκετό φυλλικό οξύ, φώσφορο, ασβέστιο και άλλα θρεπτικά συστατικά.
Η κύρια πηγή λίπους στη διατροφή της, πρέπει να είναι το ελαιόλαδο. Πηγή λιπαρών είναι και οι ελιές: Τρεις μεγάλες ελιές αντιστοιχούν σε περίπου ένα κουταλάκι του γλυκού ελαιόλαδο.
Η ενυδάτωση
Ανεξάρτητα από το αν, πώς και για πόσες ημέρες θα νηστέψει η έγκυος, πολύ σημαντικό είναι να ενυδατώνεται επαρκώς. Η επαρκής πρόσληψη νερού έχει ζωτική σημασία για την ανάπτυξη του εμβρύου, διότι η αφυδάτωση της γυναίκας μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του αμνιακού υγρού, πρόωρο τοκετό και γενετικές ανωμαλίες.
Στην εγκυμοσύνη, λοιπόν, η γυναίκα πρέπει να πίνει τουλάχιστον οκτώ ποτήρια νερό την ημέρα, συν κάποιους φυσικούς χυμούς εάν και εφόσον το επιτρέπει η κατάσταση της υγείας και το σωματικό βάρος της.
«Αυτό που πρέπει να θυμούνται οι έγκυες είναι πως κάθε περίπτωση είναι μοναδική. Ας φροντίσουν λοιπόν πριν αρχίσουν τη νηστεία να συμβουλευθούν τον μαιευτήρα τους, διότι στην απόφαση γι’ αυτήν μπορεί να παίξουν ρόλο παράγοντες όπως τυχόν υποκείμενα προβλήματα υγείας και το στάδιο της κυήσεως», τονίζει ο δρ Μπιλάλης. «Καλό είναι επίσης να τον ρωτούν εάν και πόση φυσική δραστηριότητα θα μπορούν να κάνουν την περίοδο της νηστείας. Με την έντονη άσκηση παρατηρούνται αυξημένες απώλειες υγρών και ιχνοστοιχείων, που ίσως αντενδείκνυνται την περίοδο αυτή».
Στον θηλασμό
Όσον αφορά τον θηλασμό, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως η νηστεία για λίγες ημέρες δεν επηρεάζει την παραγωγή του γάλακτος, ούτε την υγεία της μητέρας ή του μωρού, εάν και οι δύο είναι υγιείς.
Απλώς οι θηλάζουσες γυναίκες πρέπει να αυξήσουν λίγες μέρες νωρίτερα την πρόσληψη υγρών και να μειώσουν τις έντονες φυσικές δραστηριότητες, για να μην καίνε περισσότερες θερμίδες απ’ όσες θα προσλαμβάνουν.
Καλό είναι επίσης να πίνουν ένα ποτήρι νερό κάθε φορά που θηλάζουν το μωρό, συν 1-2 ποτήρια ακόμα μέσα στην ημέρα.
Αντιθέτως, η παρατεταμένη νηστεία πρέπει να αποφεύγεται, διότι μπορεί να μειώσει την παραγωγή γάλακτος. Αν συμβεί αυτό, μπορεί με το πέρασμα των ημερών να επιβραδυνθεί η αύξηση του σωματικού βάρους του μωρού.
Επιπλέον, δεν είναι καλή ιδέα να αρχίσει μια γυναίκα νηστεία αμέσως μετά τον τοκετό, διότι ο οργανισμός της ακόμα προσπαθεί να συνέλθει από την εγκυμοσύνη, καθώς και να ρυθμίσει την παραγωγή γάλακτος.
Και πάλι, όμως, είναι σημαντικό η θηλάζουσα γυναίκα να συζητήσει διεξοδικά το θέμα με τον γυναικολόγο και με τον παιδίατρό της.
