Ο ενδοσχολικός εκφοβισμός (school bullying) θεωρείται μείζον κοινωνικό πρόβλημα.Με βάση τα στοιχεία των δικτύων από τις γραμμές βοήθειας στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της καραντίνας το 2020 είχαμε 16% αύξηση στις κλήσεις βοήθειας για περιστατικά cyberbullying. Το 60% των επαφών πραγματοποιήθηκε από την ομάδα 12 έως 18 ετών, αν και αξίζει να σημειωθεί ότι το 14% των κλήσεων προήλθε από τους νεότερους χρήστες ηλικίας 5-11 ετών.
Σύμφωνα με τον βουλευτή Αχαΐας της ΝΔ και καθηγητή Εγκληματολογίας, Άγγελο Τσιγκρή, που μελετά το πρόβλημα της σχολικής βίας και του εκφοβισμού στη χώρα μας, το 10% του συνόλου των μαθητών πέφτουν θύματα ενδοσχολικής βίας από συνομηλίκους τους ή παιδιά διαφορετικών ηλικιών.
Η εγκληματολογική έρευνα, αναφορικά με τους έφηβους παραβάτες στα σχολεία, έχει αποδείξει ότι πρόκειται κυρίως για αγόρια, μέσης ηλικίας. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους εμφανίζεται γενικά να είναι αρκετά καλή, καθώς εργάζονται συνήθως και οι μητέρες τους, αλλά περιστασιακά και οι ίδιοι.
Η ενδοσχολική βία, ξεκινά από πολλές και διάφορες αιτίες, εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, σε ποικίλη ένταση, προκαλώντας έντονο άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια, φοβίες κ.α και τραυματίζει σοβαρά τη ψυχή του παιδιού.
Τα είδη του σχολικού εκφοβισμού
- Λεκτικός εκφοβισμός: Είναι μια από τις συνηθέστερες μορφές του bullying όπου μπορεί να περιλαμβάνει άμεση δράση πολλές φορές και μπροστά σε κοινό. Οι προσβλητικές παρατηρήσεις και τα παρατσούκλια είναι μορφές που ανήκουν σε αυτού του είδους εκφοβισμού και ως στόχο έχουν να δημιουργήσουν ευάλωτες ομάδες ατόμων. Οι μαθησιακές δυσκολίες, η καταγωγή καθώς και ο σεξουαλικός προσανατολισμός θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι «καταλύτες» για αυτούς που θέλουν να επιδεικνύουν τη δύναμή τους έναντι των άλλων. Είναι λοιπόν η επανειλημμένη χρήση λέξεων από τους δράστες που ως σκοπό έχουν να πληγώσουν ή και να ντροπιάσουν κάποιο άτομο ή μία ομάδα ατόμων. Εδώ εντάσσονται όπως προαναφέραμε ταπεινωτικά και προσβλητικά λόγια, βλαστήμιες και ρατσιστικά ή σεξιστικά σχόλια.
- Σωματικός εκφοβισμός: Αναφέρεται κυρίως σε χτυπήματα και πολλές φορές μπορεί να περιλαμβάνει και έμμεσες μορφές όπως παραδείγματος χάριν την αρπαγή αντικειμένων ή και την καταστροφή περιουσιών. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται επίσης και η εκβιαστική αρπαγή χρημάτων. Βέβαια καλό είναι εδώ να επισημάνουμε ότι όταν μια διαφωνία καταλήγει σε καβγά, αυτό δε μπορεί απαραίτητα να θεωρείται ως bullying καθώς απουσιάζει η πρόθεση της αποδυνάμωσης.
- Κοινωνικός εκφοβισμός: Σε αυτή τη κατηγορία εντάσσεται ο εσκεμμένος αποκλεισμός από κοινωνικές ομάδες ή ο εκφοβισμός εντός της ομάδας (Lee, 2006).
- Ψυχολογικός εκφοβισμός: Οι απειλές, η επανειλημμένη καταδίωξη, τα ανεπιθύμητα email και μηνύματα, οι προσβλητικές ιστοσελίδες, οι απειλητικές κινήσεις , η εκμετάλλευση και ο συναισθηματικός εκβιασμός σε κάποιον για την ασφάλειά του ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία.
- Διαπροσωπικός εκφοβισμός: Σχετίζεται με τον επανειλημμένο εξοστρακισμό ενός ατόμου ή ομάδας ατόμων είτε αφήνοντας τον/τους εκτός παρέας ή πείθοντας τους άλλους να τον/τους αποκλείσουν από τις κοινωνικές τους διασυνδέσεις είτε διαδίδοντας φήμες είτε απειλώντας για τη γνωστοποίηση προσωπικών ζητημάτων του θύματος.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του εκφοβισμού στα παιδιά
Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, τα θύματα του εκφοβισμού παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού, συμπτώματα άγχους και χαμηλής αυτοεκτίμησης, συναισθήματα ανασφάλειας στο σχολείο ή και συμπτώματα σχολικής φοβίας, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη και διαταραχές ύπνου, μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολίες προσαρμογής και μειωμένη αυτοπεποίθηση και χαμηλή εικόνα εαυτού
Συμβουλές προς τους γονείς
Όταν οι γονείς διαπιστώσουν ότι το παιδί τους έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, πρέπει να δράσουν άμεσα και χωρίς χάσιμο χρόνου! Οφείλουν να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στο θέμα και να μιλήσουν μαζί του. Να το διαβεβαιώσουν ότι δεν θα πάθει κακό εάν τους πει τι συμβαίνει, εξηγώντας του ότι ως γονιοί θα το προστατεύσουν.
- Ποτέ μην πείτε στο παιδί σας να αγνοήσει την εκφοβιστική συμπεριφορά, ούτε να του ρίξετε οποιανδήποτε ευθύνη. Αντιθέτως, ενθαρρύνετε το να μιλήσει και παροτρύνετε το σε συζήτηση.
- Εξηγείστε του ότι ο εκφοβισμός είναι απαράδεκτη συμπεριφορά και ότι το ίδιο δεν φταίει σε κάτι, γι’ αυτό και πρέπει να μιλήσει σε εσάς.
- Μην ενθαρρύνετε το παιδί σας να έλθει σε αντιπαράθεση με τον θύτη, ελέγξτε τα δικά σας συναισθήματα και χειριστείτε την κατάσταση διακριτικά.
- Επικοινωνήστε ΑΜΕΣΑ με τον αρμόδιο εκπαιδευτικό του σχολείου και θέστε υπόψη του το περιστατικό για να επιληφθεί της κατάστασης.Συνεργαστείτε στενά με τον υπεύθυνο δάσκαλο/καθηγητή για επίλυση του προβλήματος.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αναπτύξει εξωσχολικά ενδιαφέροντα που θα το βοηθήσουν να ενδυναμωθεί (ψυχικά) και να συναναστρέφεται με μαθητές που είναι πιο φιλικοί απέναντι του.
- Συνεργαστείτε στενά με τον υπεύθυνο δάσκαλο/καθηγητή για επίλυση του προβλήματος.
- Απευθυνθείτε σε ειδικούς.
