Θετικές είναι οι ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών εμβολίων που λαμβάνουν ήδη ασθενείς με καρκίνο σε όλον τον κόσμο, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται μελέτες και για νέες θεραπείες με εμβόλια ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλα θεραπευτικά πρωτόκολλα.
Τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στα νέα εμβόλια για τον καρκίνο γενικά και ειδικά για τον καρκίνο του πνεύμονα παρουσίασε η αν. καθηγήτρια Μοριακής Ιατρικής, διευθύντρια Κλινικής Μοριακής Ιατρικής στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ Σοφία Μπάκα, από το βήμα του Αristotle Medical Forum (AMF), που πραγματοποιείται στο Μέγαρο Μουσικής στην Θεσσαλονίκη. «Ένα φυσιολογικό κύτταρο, μια μέρα πριν γίνει καρκινικό, είναι φυσιολογικό»
Νέα εμβόλια
Εξηγώντας πώς λειτουργούν τα θεραπευτικά εμβόλια για τον καρκίνο, η κ. Μπάκα ανέφερε: «Εμβόλιο είναι ένα φάρμακο, το οποίο εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αμυνθεί έναντι ενός εισβολέα που μπορεί να είναι ένας ιός ή ένα μη φυσιολογικό κύτταρο. Τα εμβόλια διακρίνονται σε προφυλακτικά και θεραπευτικά. Δεν είναι δυνατόν στις μέρες μας να προβλέψουμε ποια μετάλλαξη είναι αυτή που θα κάνει ένα φυσιολογικό κύτταρο καρκινικό. Ένα φυσιολογικό κύτταρο μια μέρα πριν γίνει καρκινικό είναι φυσιολογικό. Άρα δεν μπορούμε να κάνουμε εμβόλιο εναντίον του εαυτού μας. Υπάρχουν παρόλα αυτά προφυλακτικά εμβόλια, τα οποία όμως είναι εμβόλια έναντι της λοίμωξης από συγκεκριμένο ιό, ο οποίος ιός σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης κάποιου καρκίνου, όπως για παράδειγμα τα εμβόλια που έχουμε έναντι του HPV, ο οποίος σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και το εμβόλιο έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β που σχετίζεται με τον ηπατοκυτταρικό καρκίνο. Έχουμε εμβόλια θεραπευτικά που είναι εγκεκριμένα αυτή τη στιγμή από τον FDA, όπως είναι το εμβόλιο Provenge για τον καρκίνο του προστάτη, το BCG για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης και το T-VEC για το μελάνωμα».
Πώς δημιουργούνται τα εμβόλια
Η καθηγήτρια περιέγραψε τα βήματα για να δημιουργηθεί ένα θεραπευτικό εμβόλιο και ποια είναι τα στάδια μέχρι να φτάσει στα καρκινικά κύτταρα για να τα καταστρέψει: «Με το εμβόλιο αντιγόνα μεταναστεύουν στο σώμα, φαγοκυτταρώνονται και φτάνουν στα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα (APCs). Στη συνέχεια, με το Μείζον Σύστημα Ιστοσυμβατότητας (MHC) και τα δενδριτικά κύτταρα γίνεται η παρουσίασή τους, όπου φτάνουμε τελικά στα αντιγόνα ειδικά Τ-κύτταρα και στη συνέχεια γίνεται καταστροφή των καρκινικών κυττάρων και η αναστολή της αύξησης του όγκου. Αυτό που χρειαζόμαστε για ένα εμβόλιο είναι το αντιγόνο, την πλατφόρμα μεταφοράς του και χρειαζόμαστε και το adjuvant (ενισχυτικό), που είναι αυτό που θα κάνει την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το εμβόλιο μπορεί να είναι από τα κύτταρα του όγκου του ασθενούς ή είναι απλά πεπτίδια. Η πλατφόρμα μπορεί να χρησιμοποιεί δενδριτικά κύτταρα ή να είναι ένας αδενοϊός ή νανολιπίδια […] Στην προσπάθεια βελτίωσης των εμβολίων χρησιμοποιήθηκαν και άλλα αντιγόνα, όπως είναι τα κοινά αντιγόνα, αντιγόνα που απαντώνται σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνων, όπως το όπως τα KRAS ή στη συνέχεια τα προσωποποιημένα αντιγόνα, δηλαδή ένας ασθενής κάθε φορά και τελείως προσωποποιημένο εμβόλιο για κάθε ασθενή».
Για να είναι το εμβόλιο πιο αποτελεσματικό, όπως διευκρίνισε η καθηγήτρια, «πρέπει να είναι τελείως διαφορετικό από τα αυτοαντιγόνα και να μπορεί να επάγει μια πολύ καλή απάντηση του ανοσοποιητικού συστήματος».
Τα προσωποποιημένα εμβόλια και η επανάσταση που φέρνει η τεχνολογία νανοσωματιδίων λιπιδίων
Τα προσωποποιημένα εμβόλια χρησιμοποιούν νεοαντιγόνα, τα οποία είναι ειδικά και μοναδικά για τον κάθε ασθενή. Τα νεοαντιγόνα δημιουργούνται από μεταλλάξεις πάνω στα κύτταρα του ίδιου του όγκου. Η εξέλιξη που υπάρχει στην αλληλούχηση επόμενης γενιάς Next-generation sequencing – NGS) – και η βιοπληροφορική τεχνολογία, όπως εξήγησε η κ. Μπάκα, έχει σαν αποτέλεσμα να μπορούμε να ανιχνεύσουμε αυτά τα νεοαντιγόνα.
Επίσης, όπως πρόσθεσε, «η εξέλιξη που είχαμε στην mRNA τεχνολογία στα χρόνια του κορονοϊού βοήθησε αφάνταστα» και «ενώ πριν δεκαετίες τα mRNA εμβόλια κωδικοποιούσαν ένα μόνο αντιγόνο, πλέον είναι δυνατόν να κωδικοποιούνται πολλά αντιγόνα και επίσης με την εξέλιξη στις πλατφόρμες, ειδικά τα Nano Particles λιπίδια (τεχνολογία νανοσωματιδίων λιπιδίων LNP) φαίνεται ότι μας δίνουν ένα μεγάλο όπλο στην εξέλιξη των εμβολίων».
Τι εξετάζουν οι νέες μελέτες
Η κ. Μπάκα επισήμανε ότι οι μελέτες επικεντρώνονται τώρα και στο πώς μπορούν να είναι πιο αποτελεσματικά τα προσωποποιημένα εμβόλια, π.χ. στη μεταστατική νόσο ή στην ελάχιστη υπολειπόμενη νόσο, καθώς και στον χρόνο που απαιτείται να δημιουργηθούν.
Photo Shutterstock
Διαβάστε επίσης
Ζένια Σαριδάκη-Ζώρα: Η συμβολή της ΕΟΠΕ στο Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών και οι ανάγκες των ασθενών
Επιστήμονες ανέπτυξαν εμβόλιο με βακτήρια για τον πρωτογενή και τον μεταστατικό καρκίνο
