Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε μέσα σε μία δεκαετία κατά 4%, και όλα δείχνουν ότι το δημογραφικό πρόβλημα θα έχει βαριές επιπτώσεις σε βάθος χρόνου. Το δημογραφικό πρόβλημα συνίσταται στην αλλαγή της ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσμού μιας χώρας εξαιτίας της γήρανσής του. Η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού μιας χώρας εξαρτάται από το φυσικό ισοζύγιο θανάτων και γεννήσεων, καθώς και από τη διαφορά μεταξύ μεταναστευτικών εκροών και εισροών. Σημαντική επίδραση στην εξέλιξη του φυσικού ισοζυγίου έχουν η υπογεννητικότητα και το διαρκώς αυξανόμενο μέσο προσδόκιμο επιβίωσης.
Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 441 χιλ. (-4,0%) την περίοδο 2011-2021. Σε αυτή την εξέλιξη συνεισέφερε η σημαντική άνοδος των μεταναστευτικών εκροών κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ωστόσο οι γεννήσεις στην Ελλάδα υποχωρούν ήδη από το 1980. Ειδικότερα, ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδες (επίπεδο που δεν αρκεί για την αναπλήρωση του πληθυσμού) ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970.
Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες.
Τα σενάρια για το δημογραφικό πρόβλημα
Στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών, ο πληθυσμός της Ελλάδας προβλέπεται να υποχωρήσει στα 8,1 εκατ. έως το 2100 – μια μείωση του πληθυσμού κατά 2,5 εκατ. άτομα ή 24% σε σχέση με το 2021.
Στο πιο αισιόδοξο σενάριο (υψηλής μετανάστευσης), ο πληθυσμός θα μειωθεί μεταξύ του 2022 και του 2100 κατά 16% σε 8,9 εκατ., ενώ η συρρίκνωση του πληθυσμού αναμένεται να είναι της τάξεως του 45% σε περίπτωση μηδενικών μεταναστευτικών ροών (σε 5,7 εκατ. το 2100).
Οι προβλεπόμενες δημογραφικές εξελίξεις στην Ελλάδα είναι πολύ πιο ραγδαίες σε σχέση με το σύνολο της Ευρωζώνης, στην οποία ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί κατά μόλις 4,2% έως το 2100. Με βάση την έκταση της αναμενόμενης μείωσης του πληθυσμού έως το 2100, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωζώνη, μετά τη Λετονία και τη Λιθουανία.
Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από πρόσφατη μελέτη με θέμα “Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προτάσεις πολιτικής”, η οποία χρηματοδοτήθηκε από την Eurobank και υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ).
Θεσμικά εργαλεία για τις επιπτώσεις του δημογραφικού προβλήματος
Το ΙΟΒΕ προτείνει 5 θεσμικά εργαλεία προκειμένου να μετριασθούν οι επιπτώσεις από το δημογραφικό πρόβλημα και την υπογεννητικότητα:
1. Εθνικός Συντονιστής για τον Μετριασμό και την Προσαρμογή στις Δημογραφικές Εξελίξεις.
Ο σκοπός του είναι ο συντονισμός της προσπάθειας δημιουργίας Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την υλοποίηση πολιτικών με στόχο τον μετριασμό και την προσαρμογή στις δημογραφικές εξελίξεις.
Προτείνεται τον ρόλο του εθνικού συντονιστή να αναλάβει μια κρατική υπηρεσία, με θεσμική
υπόσταση που θα υποχρεώνει τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες να ανταποκρίνονται σε αιτήματα για την παροχή στοιχείων και αναφορών.
2. Εθνικό Σχέδιο Δράσης.
Πρόκειται για κείμενο πολιτικής που θα καταγράφει υφιστάμενα και υπό
σχεδίαση μέτρα πολιτικής, με σχετικούς ποσοτικούς και ποιοτικούς στόχους, ορόσημα, πηγές
χρηματοδότησης και χρονοδιαγράμματα. Θα ετοιμάζεται σε πενταετή κύκλο, με τακτική
αξιολόγηση και αναθεώρηση των μέτρων που περιλαμβάνει. Για την παρακολούθηση της
εκτέλεσής του προτείνεται η διεξαγωγή ετήσιας αναφοράς παρακολούθησης.
3. Εθνική Επιτροπή για το Δημογραφικό Πρόβλημα.
Ο σκοπός της δημιουργίας της εθνικής επιτροπής είναι να αποτελέσει την πλατφόρμα για ουσιαστική και τακτική διαβούλευση και επικοινωνία του Εθνικού Σχεδίου Δράσης με την ευρύτερη κοινωνία. Θα αποτελείται από εκπρόσωπους δημόσιων φορέων, τοπικής αυτοδιοίκησης, κοινωνικών εταίρων, και οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και θα συνεδριάζει μια φορά το έτος. Θα προτείνει αλλαγές στα περιεχόμενα του Εθνικού Σχεδίου Δράσης και θα εξετάζει την ετήσια αναφορά εκτέλεσής του.
4. Διυπουργική Επιτροπή για το Δημογραφικό Πρόβλημα.
Ο σκοπός της διυπουργικής επιτροπής θα είναι η υποστήριξη του Εθνικού Συντονιστή στη συλλογή διοικητικών δεδομένων και πληροφοριών για τον σχεδιασμό και υλοποίηση σχετικών μέτρων από τα αρμόδια υπουργεία.
Θα συνεδριάζει μετά από σύγκλιση από τον Εθνικό Συντονιστή, ανάλογα με τις ανάγκες για τον σχεδιασμό και την παρακολούθηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης.
5. Παρατηρητήριο Υλοποίησης Δημογραφικών Πολιτικών.
Ο σκοπός του παρατηρητηρίου θα είναι να αναλύει και αξιολογεί δεδομένα σχετικά με τις δημογραφικές εξελίξεις και την πορεία υλοποίησης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Πρόκειται για ανεξάρτητη ερευνητική οντότητα ή έργο που θα αναζητά στοιχεία από τον Εθνικό Συντονιστή και θα παράγει εκθέσεις αξιολόγησης προς την Εθνική Επιτροπή.
Μέσα από τη λειτουργία των παραπάνω θεσμών, οι πολιτικές παρεμβάσεις μπορούν να έχουν την απαιτούμενη συνοχή και διαχρονική συνέπεια.
Μέσα από τη λειτουργία των παραπάνω θεσμών, θα προσδιοριστούν πιο συγκεκριμένα οι
παράμετροι των προτεινόμενων μέτρων, η προτεραιοποίησή τους, οι στόχοι που θα πρέπει να επιτευχθούν , το δημοσιονομικό τους κόστος, το αναμενόμενο όφελος και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσής τους.
Διαβάστε επίσης
Πότε θα αλλάξει η ώρα; Τι συμβαίνει με το θέμα της κατάργησης της αλλαγής της ώρας στην ΕΕ;
«Μαμά κοιμήσου, θα αργήσω»: Τη Δευτέρα στη 1 μ.μ. η κηδεία του Τάσου Κουτσόπουλου
