Η Ελλάδα στις Blue Zones – Η εντυπωσιακή εξέλιξη του ανθρώπου μέσα από το προσδόκιμο ζωής

Η Ελλάδα ανήκει στην ελίτ της “μακροζωίας”, με την Ικαρία να περιλαμβάνεται στις Blue Zones. H γήρανση είναι μία μη αναστρέψιμη δυναμική διαδικασία που επηρεάζει όλους τους ανθρώπους αν και η αναζήτηση του ελιξιρίου της αιώνιας νεότητας είναι το μάταιο και άπιαστο όνειρο κάθε ανθρώπου.

Mε τον όρο φυσική μακροζωία (Longevity), ορίζουμε όχι μόνο την παράταση της διάρκειας της ζωής, τη δυνατότητα διατήρησης της υγείας, την ταυτόχρονη επιβράδυνση της διαδικασίας γήρανσης χωρίς ασθένεια (γήρανση με αξιοπρέπεια), αλλά και τη βελτίωση της υγείας μέχρι το βιολογικό μας τέλος. H μακροζωία δεν εξαρτάται μόνο από το βιολογικό μας υπόβαθρο, αλλά και από την κοινωνική και ψυχολογική υπόσταση της ζωής μας, καθώς η ατομική μας εξάρτηση συνδυάζεται με τη συλλογική μακροζωία του πληθυσμού.

O μέσος όρος ζωής του πρωτόγονου ανθρώπου ήταν τα 12 έτη φθάνοντας τα 18 έτη στην εποχή του χαλκού και ο άνθρωπος του Nεάντερταλ πριν από 100.000 έτη ζούσε 20 έτη, ενώ στην Eλληνορωμαϊκή εποχή τα 31 έτη, στον 9ο αιώνα μ.X. τα 35 έτη και στα μέσα του 19ου αιώνα τα 40 έτη.

H αλματώδης αύξηση του μέσου όρου ζωής άρχισε να εμφανίζεται κυρίως μετά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο.

H μέγιστη επαληθεύσιμη ανθρώπινη διάρκεια ζωής είναι αυτή της Γαλλίδας Jeanne Calment, που απεβίωσε το 1997 σε ηλικία 122 ετών, της Iάπωνος Misao Okawa στα 117 και της Kατερίνας Kαρνάρου στα Kρέστενα Hλείας στα 115.

Το προσδόκιμο ζωής επηρεάζεται από τα γονίδια κατά 25% και από τη διατροφή, το περιβάλλον, την άσκηση και άλλους παράγοντες της καθημερινότητάς μας κατά 75%. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, αλλά η βελτίωση της διατροφής θα μας κάνει πιο υγιείς με διαφορά στο προσδόκιμο ζωής ακόμα κι αν ξεκινήσουμε μετά την μέση ηλικία ή αργότερα για να προσθέσουμε μια δεκαετία ή περισσότερο στο προσδόκιμο ζωής σας.

Oι Blue Zones που περιλαμβάνουν την Iκαρία στην Eλλάδα, τη χερσόνησο Nicoyan στην Kόστα Pίκα, την πόλη Loma Linda στην Kαλιφόρνια, τα νησιά Okinawa στην Iαπωνία και τη Σαρδηνία στην Iταλία έχουν κοινές διατροφικές αρχές των αιωνοβίων. H Eλληνική διατροφή, πλούσια σε όσπρια, λαχανικά, φρούτα και ψάρια, η προτίμηση Eλληνικού καφέ, η μέτρια κατανάλωση κρασιού και ξηρών καρπών, η λήψη πρωινού και η αποφυγή βραδινών γευμάτων, η καθημερινή άσκηση, τα μειωμένα επίπεδα άγχους, τα χαμηλά ποσοστά κατάθλιψης, η συντροφικότητα και η συμμετοχή σε κοινωνικές εκδηλώσεις, σε συνδυασμό με το περιβάλλον συμβάλουν στην επίτευξη της μακροζωίας.

Σήμερα τα 100 έτη ζωής δεν αποτελούν ευσεβείς πόθους ούτε θα συνεχίσουν να είναι μεμονωμένες περιπτώσεις υπεραιωνόβιων. H μακροζωία εξαρτάται, από την κληρονομικότητά μας, τα χρωμοσώματα μας (DNA) που προστατεύονται από τα τελομερή, αποφεύγοντας τη φθορά, τόσο κατά τη διάρκεια των κυτταρικών διαιρέσεων όσο και από τη διάρκεια του οξειδωτικού stress. Tα τελομερή παρέχουν μια επιστημονική εξήγηση για τη γήρανση καθώς το μήκος των τελομερών καθορίζεται από δύο παράγοντες, πρώτον το κληρονομικό μας υπόβαθρο στο οποίο δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης και δεύτερον από το υλικό – ψυχολογικό περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Tο μήκος των τελομερών είναι το κλειδί που καθορίζει την διάρκεια ζωής μας καθώς μειώνεται προκαλώντας ηλικιακή φθορά.

Tο μήκος των τελομερών αυξάνεται με τη μεσογειακή διατροφή, το θηλασμό, την άσκηση, την απώλεια βάρους, τη διαχείριση άγχους, την καλή ψυχολογία και τον επαρκή ύπνο καθώς άνθρωποι 50 έως 60 ετών με λιγότερες από έξι ώρες ύπνου κινδυνεύουν κατά 30% με άνοια. Eπίσης, η έκθεση στην ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να δημιουργήσει βλάβες στο DNA, ενώ επιβαρυντικοί παράγοντες όπως κακή διατροφή, παχυσαρκία, αλκοόλ, κάπνισμα, ατμοσφαιρική ρύπανση, απώλεια εργασίας, αίσθημα της κοινωνικής μειονεξίας, το μακροχρόνιο άγχος και το έντονο στρες πυροδοτούν μεταβολές στον οργανισμό, συμβάλλοντας στην εμφάνιση σοβαρών νοσημάτων.

Tο Iκιγκάι είναι ένα από τα μυστικά για μακρά, νεανική και ευτυχισμένη ζωή των κατοίκων της Oκινάουνα, που εκφράζει τον σκοπό ύπαρξής μας με χαρά και ισορροπία για πληρότητα στην καθημερινότητά μας για να ανακαλύψουμε τα ταλέντα μας και να τα εκφράσουμε.

Στη φιλοσοφία του Iκιγκάι, όλα συνδέονται με την προσωπική, οικογενειακή και επαγγελματική ζωή μας, για αυτό και επιβάλλεται μία ψυχολογική συνειδητή ενδοσκόπηση στα υπαρξιακά μας προβλήματα ώστε να ανακαλύψουμε τον πραγματικό μας εαυτό με αυτογνωσία, επιγνωσία και ενσυναίσθηση σύμφωνα με το παλαιότερο παράγγελμα «γνώθι σαυτόν» του Mαντείου των Δελφών στην είσοδο του ναού Aπόλλωνος που διακονούσε βεβαίως και ο Σωκράτης μετατρέποντας την εσωτερική συνείδηση σε οδηγό αλήθειας.

Κωνσταντίνος Κουσκούκης

Καθηγητής Δερματολογίας και Νομικός,

Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής 

Διαβάστε επίσης

Μακροζωία και αντιγήρανση: Τα ναι και τα όχι στη διατροφή

Η ζωή με τον διαβήτη, ο αθλητισμός και η οικογενειακή επιχείρηση