Τελευταία έχει ανοίξει η συζήτηση για την παρένθετη μητρότητα. Είναι γεγονός πως η Ελλάδα διαθέτει σήμερα ένα από τα πιο φιλελεύθερα ρυθμιστικά πλαίσια στην Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, συγκριτικά με άλλες χώρες, όσον αφορά στο επίπεδο ηλικιακών ορίων και των προσφερόμενων ιατρικών υπηρεσιών.
Σύμφωνα με τον ορισμό του Ν. 3305/2005 (άρθ. 3) παρένθετη μητρότητα είναι η μέθοδος εκείνη κατά την οποία μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά, ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων, με χρήση ωαρίου ξένου προς την ίδια, για λογαριασμό μιας άλλης γυναίκας, η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, αλλά αδυνατεί η ίδια να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.
Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα σχετικά με την παρένθετη μητρότητα προβλέπεται στο άρθρο 1458 ΦΕΚ 3089/2002 και από τον Ιούλιο του 2014 οι ρυθμίσεις αφορούν και στις περιπτώσεις εκείνες που η αιτούσα ή η κυοφόρος έχει την κατοικία ή την προσωρινή της διαμονή στην Ελλάδα (N. 4272 / 11.07.2014).
Απαγορεύεται το ωάριο να προέρχεται από την κυοφόρο. Πριν από την έναρξη της διαδικασίας απαιτείται οπωσδήποτε η χορήγηση δικαστικής άδειας.
Στα τέλη του 2022 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ B’ 5524/26.10.2022) η υπ’ αριθ. 1704 απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την παρένθετη μητρότητα.
Για την παρένθετη γυναίκα:
• Η ηλικία της παρένθετης μητέρας θα πρέπει να είναι άνω των είκοσι πέντε (25) ετών και μέχρι πενήντα τεσσάρων (54) ετών. Για τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και μίας ημέρας μέχρι 54 ετών και 0 ημέρες απαιτείται κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
• Η υποψήφια δεν θα πρέπει να έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές.
• Απαιτείται να διενεργηθούν ιατρικές εξετάσεις για τους ιούς της ανθρώπινης ανοσολογικής ανεπάρκειας (HIV, HIV2), την ηπατίτιδα Β και C και τη σύφιλη.
• Αν πρόκειται για έγγαμη υποψήφια απαιτείται η έγγραφη συγκατάθεση του συζύγου, η οποία και θα κατατεθεί εγγράφως στο δικαστήριο.
• Δεν υφίσταται χρονικός ή ποσοτικός περιορισμός ως προς τον αριθμό των εμβρυομεταφορών στις οποίες πρόκειται να υποβληθεί η υποψήφια κυοφόρος με την ίδια ή διαφορετική δικαστική απόφαση.
• Η γυναίκα που αδυνατεί η ίδια να κυοφορήσει κι αιτείται να αποκτήσει τέκνο με τη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας όπως και η κυοφόρος πρέπει να έχουν την κατοικία τους ή την προσωρινή τους διαμονή στην Ελλάδα, για την απόδειξη της οποίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο ακόμα και υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου μέρους.
Δαπάνες και αποζημιώσεις παρένθετης μητρότητας
• Στη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά για λογαριασμό άλλης γυναίκας καταβάλλονται οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, της κυοφορίας, του τοκετού και της λοχείας εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα της. Οι δαπάνες αυτές καταβάλλονται μόνο αν έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη δικαστική άδεια.
• Προβλέπεται και αποζημίωση σε περίπτωση αποχής από την εργασία, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Το ύψος της αποζημίωσης προκύπτει από υπεύθυνη δήλωση της κυοφόρου γυναίκας, στην οποία προσδιορίζεται ο χρόνος αποχής από την εργασία και η απώλεια εισοδήματος. Αν η κυοφόρος είναι άνεργη, το ποσό της αποζημίωσης καλύπτει την αμοιβή που με βάση την επαγγελματική κατάρτισή της θα εισέπραττε, αν εργαζόταν. Σε κάθε περίπτωση, η αποζημίωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ. Η αποζημίωση οφείλεται μόνο αν έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη από το νόμο δικαστική άδεια
• Στη γυναίκα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλης καταβάλλεται αποζημίωση για σωματική καταπόνηση ύψους 10.000 ευρώ για μονήρη κύηση και 15.000 ευρώ για πολύδυμη κύηση. Η αποζημίωση οφείλεται μόνο αν έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη από το νόμο δικαστική άδεια.
• Κατ’ αναλογική εφαρμογή όσων ισχύουν για την ανεύρεση δοτών γεννητικού υλικού και την καταβολή δαπανών και αποζημιώσεως σε αυτούς, τα πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο μέσω παρένθετης μητρότητας δύναται να προσφεύγουν στις ΜΙΥΑ για την ανεύρευση κυοφόρου. Επίσης, αναλόγως, η καταβολή των δαπανών (στις οποίες περιλαμβάνονται και οι φαρμακευτικές δαπάνες, οι δαπάνες για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, οι αμοιβές των γιατρών, οι δαπάνες για την παρακολούθηση της κύησης, του τοκετού και της λοχείας, καθώς και κάθε άλλη σχετική δαπάνη) καθώς και των αποζημιώσεων δύναται να γίνεται προς την κυοφόρο από τους ιατρούς ή τους νόμιμους εκπροσώπους της Μονάδας Ι.Υ.Α ή της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης, στους οποίους τα εν λόγω ποσά καταβάλλονται στη συνέχεια από τα πρόσωπα που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο μέσω της παρένθετης μητρότητας, επί τη βάσει αντίστοιχων αποδείξεων (παραστατικών), που εκδίδονται από τους ιατρούς ή νόμιμους εκπροσώπους, χωρίς οποιαδήποτε δική τους φορολογική υποχρέωση. Οι ως άνω αποδείξεις (παραστατικά) παραμένουν υποχρεωτικά στο αρχείο των ιατρών ή των Μονάδων Ι.Υ.Α. ή Τραπεζών Κρυοσυντήρησης και γνωστοποιούνται μόνο στις αρμόδιες φορολογικές και ελεγκτικές αρχές.
Για την αιτούσα:
• Η αιτούσα γυναίκα που θέλει να αποκτήσει παιδί μέσω της παρένθετης μητρότητας πρέπει αποδεδειγμένα να αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους .
• Να έχει προηγηθεί έγγραφη σύμφωνη γνώμη του συζύγου , αν πρόκειται για έγγαμη, της κυοφόρου και του συζύγου αυτής εφόσον είναι έγγαμη.
• Να έχει υποβληθεί στις υποχρεωτικές εκ του νόμου ιατρικές εξετάσεις.
• Θα πρέπει να δώσει τα ωάρια της στα πλαίσια θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν αυτό δεν είναι εφικτό για ιατρικούς λόγους, , τότε μπορεί να γίνει χρήση ωαρίων δότριας , ποτέ όμως της κυοφόρου.
Όσον αφορά τη συγγένεια που δημιουργείται από την εφαρμογή της μεθόδου της παρένθετης μητρότητας, το άρθρο 1464 του Αστικού Κώδικα ορίζει ρητά ότι μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί, τεκμαίρεται αυτή, η οποία αιτήθηκε και χορηγήθηκε τη δικαστική άδεια, δηλαδή η γυναίκα, που επιθυμεί, αλλά αδυνατεί να αποκτήσει τέκνο για ιατρικούς λόγους και όχι η κυοφόρος γυναίκα.
Παρένθετη μητρότητα άνευ συντρόφου
Ο ισχύων νόμος δίνει το δικαίωμα σε μια μόνη άγαμη γυναίκα χωρίς σύντροφο να αποκτήσει παιδί με σπέρμα δότη ως μονογονεϊκή οικογένεια. Αντιθέτως, σήμερα στην Ελλάδα, ο μοναχικός άνδρας που επιθυμεί την απόκτηση παιδιού με παρένθετη κυοφόρο δεν έχει αυτή τη δυνατότητα. Η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής έχει λάβει υπόψη της δικαστικές αποφάσεις που κάνουν δεκτή την αίτηση μοναχικού άνδρα για απόκτηση τέκνου μέσω παρένθετης μητέρας και έχει ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος για τη συγκεκριμένη κατηγορία πιθανών υποβοηθούμενων προσώπων.
Ομόφυλα ζευγάρια
Στην Ελλάδα δεν υφίσταται νομικό πλαίσιο που να επιτρέπει γάμο μεταξύ ομόφυλων είτε ανδρών είτε γυναικών, επομένως δεν υπάρχει δυνατότητα αυτά τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Κωνσταντίνος Πάντος – Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής
Διαβάστε επίσης
ΙΣΑ: Αναγκαία η λήψη μέτρων για την ασφάλεια των γιατρών
Υπουργείο Υγείας: 40 δομές Ψυχικής Υγείας, μέχρι το τέλος του 2023
