Τα κουνούπια είναι γνωστοί διαβιβαστές επικίνδυνων ιών και κατ’ επέκταση συμβάλλουν στη μετάδοση σοβαρών ασθενειών, δυνητικά απειλητικών για τη ζωή. Στο πλαίσιο της συνεχούς επιτήρησης και της πρόληψης δημοσιεύθηκε ΦΕΚ, βάσει του οποίου είναι στο εξής υποχρεωτικοί οι ψεκασμοί στα πτητικά μέσα.
Η επιστημονική κοινότητα εκπέμπει σήμα κινδύνου για την εξάπλωση των κουνουπιών και την ευρύτερη μετάδοση ασθενειών. Πλέον τα βλέπουμε ακόμη και τον χειμώνα, συχνά, δε, και σε περιοχές όπου μέχρι πρότινος δεν ενδημούσαν.
Κουνούπια: Ψεκασμοί σε αεροπλάνα, νέο ΦΕΚ
Όπως εξηγεί στο Healthstories ο Δρ. Αντώνης Μιχαηλάκης, ερευνητής Α’, προϊστάμενος Εργαστηρίου Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας και επιστημονικός διευθυντής στη Διεύθυνση Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο:
“Ο σκοπός του ΦΕΚ είναι η πρόληψη της εισαγωγής και της εγκατάστασης ειδών κουνουπιών (όπως το Aedes aegypti), που μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες, με έμφαση σε μέτρα για αεροσκάφη που προέρχονται από χώρες ή περιοχές υψηλού κινδύνου.
Αφορά σε όλα τα πτητικά μέσα (επιβατικά, εμπορευματικά, πολιτικά και στρατιωτικά) που αναχωρούν ή κάνουν ενδιάμεση στάση σε τέτοιες περιοχές, με βάση μια ενημερωμένη λίστα του Υπουργείου Υγείας”.
Για τον έλεγχο και για την καταπολέμηση των κουνουπιών, ορίζονται διαδικασίες όπως υπολειμματικός ψεκασμός (residual spraying) σε εσωτερικές επιφάνειες του αεροσκάφους ή χρήση αερολυμάτων (aerosol sprays).
“Οι αεροπορικές εταιρείες και οι φορείς εκμετάλλευσης οφείλουν να εφαρμόζουν αυτά τα μέτρα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Κάθε εφαρμογή μέτρων απεντόμωσης πρέπει να πιστοποιείται και τα σχετικά έγγραφα να διατηρούνται για τρεις μήνες προς έλεγχο. Οι αρμόδιες αρχές (όπως το Αεροϋγειονομείο και οι Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας) διενεργούν επιθεωρήσεις, ενώ σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, το αεροσκάφος μπορεί να περιοριστεί σε ειδικό χώρο του αεροδρομίου μέχρι να εφαρμοστούν τα απαιτούμενα μέτρα”, προσθέτει ο κ. Μιχαηλάκης.
Ανησυχία για τον Δάγκειο πυρετό
Σε παγκόσμιο επίπεδο σημειώνεται δραματική αύξηση των κρουσμάτων Δάγκειου πυρετού, με πάνω από 5 εκατομμύρια κρούσματα να καταγράφονται μόνο το 2024. Αυτή η έξαρση έχει προκαλέσει συναγερμό στην παγκόσμια δημόσια υγεία.
Στην Ευρώπη ο Δάγκειος πυρετός είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία πυρετού (μετά την ελονοσία) σε ταξιδιώτες, που επιστρέφουν από τροπικές και υποτροπικές περιοχές.
Επιπλέον σε χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν αναφερθεί εγχώρια κρούσματα Δάγκειου πυρετού και Chikungunya, η μετάδοση των οποίων οφείλεται στο Aedes albopictus (Ασιατικό κουνούπι τίγρης), που μολύνθηκε από ταξιδιώτες.
“Στην Ελλάδα μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί μόνο εισαγόμενα κρούσματα σε ταξιδιώτες από ενδημικές περιοχές. Ωστόσο ενώ το Aedes aegypti (ο κύριος φορέας αυτών των ιών) δεν υπάρχει στη χώρα μας, το Aedes albopictus (Ασιατικό κουνούπι τίγρης) έχει εγκατασταθεί, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγχώριας μετάδοσης, εάν εισαχθούν οι ιοί μέσω ταξιδιωτών.
Για τον λόγο αυτό, το να υιοθετηθούν μέτρα ελέγχου σε αεροσκάφη (όπως υπολειμματικός ψεκασμός και χρήση αερολυμάτων) αποτελεί κρίσιμο βήμα για την πρόληψη της εισαγωγής νέων ειδών κουνουπιών (π.χ. Aedes aegypti) και την προστασία της δημόσιας υγείας.
Η συγκεκριμένη απόφαση βασίστηκε σε ευρωπαϊκά δεδομένα και στον αναδυόμενο κίνδυνο εγχώριας μετάδοσης ιών μέσω εγκατεστημένων κουνουπιών”, υπογραμμίζει ο Δρ. Αντώνης Μιχαηλάκης.
Γιατί μας τσιμπάνε όλο τον χρόνο
Ζητήσαμε από τον ειδικό να μας απαντήσει γιατί έχουμε κουνούπια όλο τον χρόνο.
“Τα κουνούπια, όπως όλα τα έντομα, διαθέτουν αξιοσημείωτη ικανότητα προσαρμογής σε διαφορετικά περιβάλλοντα και κλιματικές αλλαγές. Η βιοοικολογία τους αλλάζει δυναμικά, ώστε να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, με τη θερμοκρασία να αποτελεί τον πιο κρίσιμο παράγοντα, αφού επηρεάζει άμεσα την ανάπτυξη, τον ρυθμό αναπαραγωγής και την επιβίωσή τους.
Η επίδραση της θερμοκρασίας γίνεται ιδιαίτερα εμφανής τα τελευταία χρόνια, όπου οι ασυνήθιστα ήπιοι χειμώνες δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για τη διατήρηση των πληθυσμών τους ακόμη και περιόδους, που στο παρελθόν δεν είχαμε δραστηριότητά τους.
Μια επιπλέον σημαντική κλιματική παράμετρος, που επηρεάζει τη βιολογία των κουνουπιών, είναι οι βροχοπτώσεις.
Τα κουνούπια, ως γνωστόν, χρειάζονται νερό, για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο και οι βροχοπτώσεις δημιουργούν τις απαραίτητες γι’ αυτά εστίες αναπαραγωγής (στάσιμα νερά).
Στην Ελλάδα οι υψηλές θερμοκρασίες με τις (έντονες) βροχοπτώσεις τους φθινοπωρινούς μήνες (και ενίοτε και τους πρώτους χειμερινούς) δημιουργούν «τροπικές» συνθήκες, ευνοώντας πολύ μεγάλους πληθυσμούς κουνουπιών”, απάντησε στο Healthstories ο ερευνητής Α’, προϊστάμενος Εργαστηρίου Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας και επιστημονικός διευθυντής στη Διεύθυνση Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο.
Τι προκαλεί η παρατεταμένη δραστηριότητα
Αυτό, που ανησυχεί τους επιστήμονες, είναι ότι εκτός από τα κουνούπια-διαβιβαστές, αύξηση της αναπαραγωγικής διαδικασίας μπορεί να παρατηρηθεί στο άμεσο μέλλον και στους ιούς και στα παράσιτα, που μπορούν να μεταδώσουν.
Θα μπορούν να αναπαραγάγονται ταχύτερα μέσα στα κουνούπια, αυξάνοντας την πιθανότητα μετάδοσής τους για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα του έτους.
“Για παράδειγμα, σε πρόσφατες μελέτες μας κατά τους χειμερινούς μήνες (Ιανουάριο-Φεβρουάριο), αφενός διαπιστώσαμε την κυκλοφορία του ιού του δυτικού Νείλου στα κουνούπια Culexpipiens (κοινό κουνούπι) και αφετέρου τη δραστηριότητα του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης (Aedes albopictus), που παραδοσιακά σταματούσε τη δραστηριότητά του τέλη Νοεμβρίου-αρχές Δεκεμβρίου”, καταλήγει ο ειδικός.
Σε ετοιμότητα ο ΕΟΔΥ
Ο ΕΟΔΥ υλοποιεί πρόγραμμα ενισχυμένης εντομολογικής επιτήρησης, με επέκταση του δικτύου παγίδων παρακολούθησης των κουνουπιών, με τυποποιημένη μεθοδολογία και πρωτόκολλα και αντιπροσωπευτική γεωγραφική κατανομή.
Το πρόγραμμα υλοποιείται υπό τον συντονισμό του Οργανισμού, σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, τον Οργανισμό ΕΛΓΟ Δήμητρα, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και το Πανεπιστήμιο Πατρών.
Διαβάστε επίσης
ΕΟΔΥ – Κουνούπια: Απλή ενόχληση ή σοβαρός κίνδυνος για την υγεία;
