Η Δρ. Ελένη Ανδρεοπούλου είναι Ελληνοαμερικανίδα τακτική καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Cornell και επιμελήτρια (attending physician) Παθολογίας με εξειδίκευση στην Ογκολογία. Πιο συγκεκριμένα είναι ειδική στον καρκίνο του μαστού στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Νew York Presbyterian στη Νέα Υόρκη και παράλληλα διευθύνει την κλινική έρευνα στη Μονάδα Μαστού στο Αντικαρκινικό Κέντρο του Cornell.
Η κα Ανδρεοπούλου έχει γεννηθεί στην Αμερική, αλλά μεγάλωσε στην Ελλάδα, στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη, όπου ζει τα τελευταία 25 χρόνια. Η οικογένειά της και η ίδια είναι ενεργά μέλη της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, με δεσμούς που χρονολογούνται πάνω από έναν αιώνα, αφού ο παππούς της έφθασε ως μετανάστης στις ΗΠΑ το 1910.
Από τα πιο σημαντικά της ενδιαφέροντα στην εξατομικευμένη Ιατρική είναι η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών για την πρώιμη ανίχνευση, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και τη θεραπεία (στοχευμένη μοριακή και ανοσοθεραπεία) του καρκίνου μαστού, καθώς και η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης, που αλλάζει, όπως λέει, ριζικά την παραδοσιακή μορφή άσκησης της Ιατρικής.
Εκτός εργασίας ασχολείται με πρωτοβουλίες που αφορούν στην φιλανθρωπία, στην κοινωνική ισονομία, στην παιδεία και στον πολιτισμό.
Όπως συνηθίζει να λέει: «Για εμάς τις γυναίκες πιστεύω ότι όλα εξαρτώνται από τη δύναμη του νου μας. Στην προσωπική μου ζωή είμαι σύζυγος και μητέρα, με τον περισσότερο προσωπικό μου χρόνο αφιερωμένο στην ανατροφή της 13χρονης κόρης μου Αλεξίας και στην παιδεία της στην κοσμοπολίτικη Νέα Υόρκη».
Ακολουθεί η συνέντευξη, που μας παραχώρησε η κα Ανδρεοπούλου:
Κυρία Ανδρεοπούλου γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με τον καρκίνο του μαστού;
Κοιτώντας πίσω στον χρόνο, ήταν δυνατή πρόκληση για τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα αλλά και υποχρέωσή μου ως γυναίκα γιατρός να εστιάσω σε ένα αντικείμενο μεγάλης βαρύτητα στον τομέας της υγείας των γυναικών διεθνώς. Δεν υπάρχει γυναίκα με μηδενικό κίνδυνο για καρκίνο μαστού. Η επιλογή μου συνέπεσε χρονικά με την απαρχή της ιατρικής ακριβείας και τις συναρπαστικές προοπτικές έρευνας, με τον γενετικό κώδικα να υπαγορεύει την θεραπευτική αντιμετώπιση. Μέσα στα τελευταία 25 χρόνια η έρευνα είναι ο λόγος, για τον οποίο οι θάνατοι από καρκίνο μαστού έχουν μειωθεί σχεδόν 40%.
Τι γίνεται σε επίπεδο κλινικής έρευνας για τη νόσο; Τι να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον;
Τα σημερινά δεδομένα στην έρευνα για τον καρκίνο του μαστού αντανακλούν τον τρόπο, που, πια, αντιλαμβανόμαστε τη νόσο. Η βιολογική ετερογένεια των καρκινικών κυττάρων και η δυναμική εξέλιξη της πορείας της νόσου καθορίζουν τη διαφορετικότητα στη θεραπευτική ανταπόκριση. Επιπλέον σημαντικός βιολογικός παίκτης, με θεραπευτικές επιπτώσεις, είναι το λεγόμενο μικροπεριβάλλον του όγκου. Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών, που συμβάλλουν στη βελτίωση των αποτελεσμάτων, πέραν της κλασικής μη επιλεκτικής χημειοθεραπείας. Τι περιμένουμε στο άμεσο μέλλον; Πλήρη εφαρμογή ιατρικής ακριβείας και μινιμαλιστικές επεμβάσεις.
Πώς εφαρμόζεται η εξατομικευμένη ιατρική στον καρκίνο του μαστού;
Η εφαρμογή εξατομικευμένης θεραπείας, με τον αναστολέα του ορμονικού υποδοχέα ταμοξιφένη, είναι διαθέσιμη στους ογκολόγους πάνω από μισό αιώνα, αναγνωρίζοντας ότι ο καρκίνος του μαστού είναι ορμονεξαρτώμενος. Σε αυτό το πεδίο σήμερα υπάρχουν διαθέσιμες προηγμένες αντιορμονικές θεραπείες και νέα βιολογικά φάρμακα, όπως αναστολείς του κυτταρικού κύκλου ή βασικών βιολογικών δικτύων του κυττάρου, που επιπροσθέτουν στη μείωση του κινδύνου υποτροπής και επιδείνωσης της νόσου.
Τριάντα χρόνια μετά από τις αρχικές ανακοινώσεις, που συσχετίζουν τον υποδοχέα του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα τύπου 2 (HER2) με αρνητική έκβαση, η ταχεία ανάπτυξη εξατομικευμένων βιολογικών θεραπειών έχει συμβάλει στην αλλαγή της φυσικής ιστορίας της νόσου και εξασφαλίζει την ίαση στις περισσότερες περιπτώσεις. Ιδιαίτερα στον τομέα αυτό, η πρόσφατη εξέλιξη τεχνητών αντισωμάτων εξυπηρετεί τη στοχευμένη χορήγηση χημειοθεραπείας, με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Επίσης στον ίδιο τομέα αναστολείς μικρών μορίων έχουν επεκτείνει τις θεραπευτικές επιλογές και τα αποτελέσματα.
Ποιος είναι ο ρόλος της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του μαστού κα Ανδρεοπούλου;
Επαναστατική είναι η συμβολή της ανοσοθεραπείας στη θεραπεία του καρκίνου. Η μειωμένη ανοσογονικότητα στον καρκίνο μαστού έχει περιορίσει τα θετικά αποτελέσματα μόνο στον πιο βιολογικά επιθετικό τύπο καρκίνου του μαστού, τον τριπλά αρνητικό, ο οποίος είναι πιο ανοσογονικός.
Η έρευνα προσανατολίζεται στην ανεύρεση βιοδεικτών, που θα επιτρέψουν την επιλογή των ασθενών με προοπτική ανταπόκρισης. Συνεπώς η ανοσοθεραπεία επί του παρόντος δεν είναι λύση για όλους και θα πρέπει να λάβουμε υπόψη σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες. Η έννοια της ανοσοθεραπείας εξασφαλίζει την αδιάλειπτη επιτήρηση και την εξουδετέρωση από το ανοσοποιητικό σύστημα των καρκινικών κυττάρων και υπερβαίνει τη διαφυγή τους, με τον παραπλανητικό μανδύα που αναπτύσσουν τα ανοσοκατασταλτικά μόρια. Τα εμβόλια για τον καρκίνο είναι αντικείμενο τρέχουσας έρευνας. Πρέπει επίσης να αναφερθώ στην έγκριση του πρώτου μοριακού φαρμάκου για ασθενείς με γενετικές μεταλλάξεις, που εμπλέκουν τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA.
Πώς βοηθά η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη στην πρώιμη ανίχνευση της νόσου;
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος διεξάγεται με προηγμένες μορφές τεχνολογίας, όπως η ψηφιακή μαστογραφία, το υπερηχογράφημα και η μαγνητική τομογραφία. Οι απεικονιστικές αυτές εξετάσεις ανιχνεύουν με διαφορετική ευκρίνεια τους όγκους και αλληλοσυμπληρώνονται, ειδικά στην περίπτωση μαστών με πυκνότητα.
Θέλω να υπογραμμίσω ότι η μαστογραφία είναι η μόνη απεικονιστική εξέταση, που αποδεδειγμένα έχει μειώσει τη θνητότητα από καρκίνο μαστού. Η μαγνητική τομογραφία συνιστάται σε γυναίκες υψηλού κινδύνου. Ενθαρρυντικές νέες έρευνες αποσκοπούν στην ανάπτυξη αιματολογικών τεστ, τα οποία ανιχνεύουν αόρατα από τις συμβατικές απεικονιστικές μεθόδους μοριακά ίχνη καρκίνου. Η τεχνητή νοημοσύνη κατηγοριοποιεί μεγάλα δεδομένα για την ανάπτυξη μοντέλων, τα οποία γρήγορα και αξιόπιστα προσφέρουν εργαλεία για πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία. Έχει ανατρέψει τη διαδικασία της έρευνας με επιτάχυνση των επιστημονικών υποθέσεων, που στηρίζεται στην ανάλυση των μεγάλων δεδομένων.
Τελικά μαστογραφία και υπερηχογράφημα κάθε πότε πρέπει να κάνουμε; Κάθε έναν χρόνο ή κάθε δύο χρόνια;
Η αμερικανική αντικαρκινική εταιρεία συνιστά ετήσιο έλεγχο στις γυναίκες ηλικίας από 40 έως 54 ετών και κάθε δύο χρόνια σε γυναίκες πάνω από 55 ετών, που έχουν, όμως, την ευκαιρία να συνεχίσουν τον ετήσιο έλεγχο. Για γυναίκες υψηλού κινδύνου ο προσυμπτωματικός έλεγχος ξεκινά σε μικρότερες ηλικίες.
Έρχεται κάτι καινοτόμο στον τρόπο αντιμετώπισης;
Οι καινοτομίες αναφέρονται κυρίως στην πρώιμη διάγνωση και στη δυνατότητα παρακολούθησης και πρώιμης ανίχνευσης τυχόν υποτροπής, με ταυτόχρονο μοριακό χαρακτηρισμό της βιολογίας, που θα επιτρέψει εξατομικευμένες παρεμβάσεις. Η έρευνα στον τομέα της ανοσοθεραπείας, του μεταβολισμού και της νευροβιολογίας ανοίγει ευρείς ορίζοντες, για το πώς η βιολογία του καρκίνου θα κατευθύνει την ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Το πιο σημαντικό ερώτημα, το οποίο επείγει να απαντηθεί, είναι το πώς κατανοούμε και πώς θα μπορέσουμε να διακόψουμε τη διαδικασία της μετάστασης.
Τι είναι αυτό που απασχολεί τις/τους ασθενείς κα Ανδρεοπούλου; Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας λένε, όταν μπαίνει η διάγνωση;
Αυτό, που απασχολεί την ασθενή στη διάγνωση, είναι η πρόγνωση, ο κίνδυνος υποτροπής, η έκβαση και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης για πρόληψη υποτροπής στα αρχικά στάδια καρκίνου, καθώς επίσης και η βελτίωση της επιβίωσης του μεταστατικού καρκίνου. Η εξασφάλιση της ποιότητας της ζωής είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, για να εδραιώσει ένα θεραπευτικό πρωτόκολλο.
Η ζωή μιας γιατρού στη Νέα Υόρκη πώς διαφοροποιείται από εκείνη στην Ελλάδα;
Τα Πανεπιστημιακά Κέντρα παγκοσμίου εμβελείας διαθέτουν τεκμηριωμένες Μονάδες Μαστού με διεπιστημονικές ομάδες, που διευκολύνουν την επικοινωνία για την καλύτερη δυνατή και έγκυρη περίθαλψη των ασθενών με καρκίνο μαστού. Ο στόχος είναι σαφώς ανθρωποκεντρικός και σε αυτό δεν έχω αμφιβολία ότι η Ελλάδα δεν υστερεί.
Σίγουρα, όμως, εδώ υπάρχει ένα σύστημα αξιοκρατίας και η συνεχής κάθετη και οριζόντια αξιολόγηση, καθώς και οι απαιτήσεις για συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση. Αυτό, που προέχει, είναι η άμεση εφαρμογή των τελευταίων ερευνητικών εξελίξεων στην κλινική, καθώς και η ενεργή συμμετοχή στη συλλογική έρευνα. Υπάρχει ένας συνεχής διάλογος των ακαδημαϊκών γιατρών με τους ερευνητές στα εργαστήρια, ούτως ώστε να απαντηθούν καίριες ερωτήσεις, που ανακύπτουν στην κλινική άσκηση. Η συνεργατικότητα είναι κανόνας των ακαδημαϊκών μας υποχρεώσεων και έχουμε συστήματα, που εξασφαλίζουν την ακεραιότητα.
Η καινοτομία, δε, είναι ο καθημερινός στόχος και η κύρια επένδυση του συστήματος.
Είναι προνόμιο στη διεθνή μου καριέρα να μου δίνεται η δυνατότητα περίθαλψης ασθενών από όλο τον κόσμο και από όλα τα βήματα της ζωής. Ο κοινός παρανομαστής είναι η κοινή μας μάχη κατά της συχνότερης αιτίας καρκίνου στις γυναίκες, με κίνδυνο 1 στις 8 κατά την διάρκεια της ζωής.
Πώς είναι ένα συνηθισμένο σας 24ωρο;
Προσπαθώ να έχω μια ισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής. Στις ώρες δραστηριότητάς μου, από τις 6 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ, ασχολούμαι με τα κλινικά μου καθήκοντα, καθώς και με τις ακαδημαϊκές μου υποχρεώσεις στη διδασκαλία και την κλινική έρευνα.
Παράλληλα έχω οικογένεια και φίλους και πιστεύω στην ευζωία. Η μητρότητα είναι δώρο και ευχάριστη προτεραιότητα. Η Μητροπολιτική Νέα Υόρκη είναι συναρπαστικά ζωντανή πόλη και παρέχει πολλαπλές πολιτιστικές δυνατότητες, που βρίσκω την ευκαιρία να απολαμβάνω με τους δικούς μου ανθρώπους.
Ασχολείστε με τη φιλανθρωπία. Σε ποιον τομέα είστε περισσότερο ενεργή;
Η δουλειά μου είναι εμπειρία ζωής. Για μένα η φιλανθρωπία είναι αντίληψη. Ο τομέας της φιλανθρωπίας, που με ενδιαφέρει, είναι πρωτοβουλίες που αφορούν στην ισότητα στην υγεία, στη μόρφωση και στη βιωσιμότητα του περιβάλλοντος. Αυτή η θεώρηση είναι το ανοιχτό παράθυρό μου για ένα καλύτερο μέλλον.
Τι σας λείπει από την Ελλάδα;
Το μπλε του ουρανού και της θάλασσας, οι κουτσουπιές στο Μολυβδοσκέπαστο της Ηπείρου την άνοιξη, τα τζιτζίκια το καλοκαίρι στις πευκοβελόνες και η ορεινή Ναυπακτία (σ. σ. έλκει την καταγωγή της από τη Χόμορη της ορεινής Ναυπακτίας).
Διαβάστε επίσης
Α. Καρταπάνης (ΥΓΕΙΑ), Διεθνές Κέντρο Καρδιάς: Η «μεταγραφή», οι στόχοι και οι στρατηγικές επιλογές
ELPEN: Περιβαλλοντικές δράσεις σε 10 σχολεία
