Να μάθεις από την αποτυχία είναι η πιο μεγάλη πρόκληση». Ο Χ. Κυρατσούς, από τους πιο επιδραστικούς ερευνητές διεθνώς, μιλάει για το μέλλον της COVID-19, τα μονοκλωνικά και τον καρκίνο.
Παρά το νεαρό της ηλικίας του θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς ερευνητές στον πλανήτη. Στην Ελλάδα τον μάθαμε από τα μονοκλωνικά αντισώματα, που ανέπτυξε ο ίδιος και η ομάδα του ενάντια στην COVID-19. Όμως ο Δρ. Χρήστος Κυρατσούς, αντιπρόεδρος Έρευνας Μολυσματικών Νόσων και Τεχνολογιών Ιικών Φορέων της αμερικανικής εταιρείας Regeneron (Senior Vice President of Research Regeneron Pharmaceuticals, Inc.), δεν έχει καταφέρει μόνο αυτό, αλλά πολλά περισσότερα.
Σε μια συναρπαστική διαδρομή από την Κοζάνη στις ΗΠΑ, γεμάτη προκλήσεις, ο κ. Κυρατσούς έχει συμπεριληφθεί στους τριάντα ανθρώπους, οι οποίοι αναμένεται παγκοσμίως να μεταμορφώσουν το μέλλον των υπηρεσιών υγείας. Επιπλέον έχει λάβει σημαντικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων τα Fortune 40 under 40, Business Insider «30 under 40 in healthcare», Εφευρέτης της Χρονιάς από το NYIPLA κ.ά.
Παραμένει προσηλωμένος στον στόχο του και μιλάει με πάθος για το αντικείμενό του. Όπως μας λέει, τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι από τα πλέον ελπιδοφόρα φάρμακα, που αναμένεται να δρουν αποτελεσματικά ενάντια σε ορισμένες μορφές καρκίνου αλλά και σε άλλες παθήσεις, όπως, για παράδειγμα, η υψηλή χοληστερόλη. Για την COVID-19 υποστηρίζει ότι θα μάθουμε να ζούμε μαζί της.
Όσο για την τεράστια επένδυση στη συγκεκριμένη αγορά φαρμάκων, ο κ. Κυρατσούς εξηγεί ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη, για να φανεί ποια θα είναι τα κέρδη.
Ο σπουδαίος ερευνητής βρέθηκε στη χώρα μας για λίγες μέρες, προκειμένου να βραβευθεί από το Ίδρυμα Μποδοσάκη – παρέλαβε από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε τελετή στο Ζάππειο Μέγαρο το Επιστημονικό Βραβείο στον Τομέα Βιοεπιστημών και τον Κλάδο Βιοϊατρικών Επιστημών.
Ακολουθεί η συνέντευξη που μας παραχώρησε ο κ. Κυρατσούς.
Κύριε Κυρατσού συγχαρητήρια για τη βράβευσή σας από το Ίδρυμα Μποδοσάκη…
Είναι πάρα πολύ τιμητική η αναγνώριση της δουλειάς της ομάδας μου εδώ στη Νέα Υόρκη, όπως και η βράβευση. Είναι πολύ μεγάλη χαρά να συμπεριλαμβάνεσαι στους λαμπρούς επιστήμονες, που έχουν πάρει αυτό το βραβείο τα τελευταία χρόνια.
Εσείς οι επιστήμονες είστε εξοικειωμένοι με τους κορωνοϊούς. Οι μεταλλάξεις τους πόσο δυσκολεύουν την έρευνά σας;
Οι κορωνοϊοί είναι αρκετά συχνοί σε μολύνσεις σε ανθρώπους. Συνήθως κάνουν ήπιες λοιμώξεις, σπάνια πιο σοβαρές. Παραδείγματα είναι ο SARS-CoV-1 που κυκλοφορούσε στη ΝΑ Ασία περίπου το 2003, ο MERS κορωνοϊός που ήταν μόνο στη Μέση Ανατολή κυρίως το 2012-2013 και φυσικά τα 2-3 τελευταία χρόνια ο SARS-CoV2.
Όσο για τις μεταλλάξεις, αυτές είναι κάτι πολύ συχνό στους ιούς. Οι ιοί, όπως και διάφορα άλλα μικρόβια, πολλαπλασιάζονται πάρα πολύ γρήγορα. Κι όταν κάτι πολλαπλασιάζεται πάρα πολύ γρήγορα – ειδικά οι ιοί που κάνουν πάρα πολλά λάθη κάθε φορά που πολλαπλασιάζονται – αυτό έχει ως συνέπεια το γενετικό τους υλικό, οι πρωτεΐνες, τα τουβλάκια lego ουσιαστικά, που φτιάχνουνε την επιφάνεια του ιού, να αλλάζουν συνεχώς. Αυτό, βέβαια, γίνεται και στον ιό της γρίπης, γι’ αυτό κάθε χρόνο κάνουμε διαφορετικό εμβόλιο, ο ιός HIV είναι, επίσης, παρόμοιος, γι’ αυτό χρειάζεται κάθε φορά να τον στοχεύουμε όχι μόνο με ένα φάρμακο, αλλά με διαφορετικά.
Άρα τι είναι διαφορετικό στον συγκεκριμένο κορωνοϊό της COVID-19;
Αυτό, που είναι ιδιαίτερο αυτή τη στιγμή, είναι ότι για όλους τους άλλους ιούς έχουμε έρευνα δεκαετιών. Ξέρουμε ποιες είναι οι περιοχές του ιού, οι οποίες αλλάζουνε, και μπορούμε να προσαρμόσουμε κάπως την έρευνά μας, με βάση τη γνώση πάρα πολλών χρόνων. Η πρώτη φορά, που μάθαμε κάτι για το γενετικό υλικό και για τις πρωτεΐνες, που εκφράζει ο νέος κορωνοϊός, ήταν πριν από 2,5 χρόνια. Οπότε μαθαίνουμε πώς εξελίσσεται ο ιός, ακριβώς την ίδια στιγμή που προσπαθούμε να φτιάξουμε φάρμακα και εμβόλια για να τον αντιμετωπίσουμε. Είναι ουσιαστικά δύο παράλληλες διαδικασίες. Κι αυτό είναι το δύσκολο σε αυτή την περίπτωση. Ότι η έρευνα, η κατανόηση της βιολογίας του ιού και η παρασκευή των φαρμάκων και των αντισωμάτων γίνονται παράλληλα.
Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η COVID-19 το επόμενο διάστημα;
Ως επιστημονική κοινότητα προετοιμαζόμαστε. Και με νέα μονοκλωνικά και με νέα εμβόλια, γιατί δεν ξέρουμε πώς, ακριβώς, θα εξελιχθεί ο κορωνοϊός το επόμενο διάστημα. Οπότε ο στόχος μας είναι να είμαστε έτοιμοι. Τα καινούρια μονοκλωνικά αντισώματα είναι ήδη σε κλινικές δοκιμές – τόσο τα δικά μας όσο και εκείνα άλλων εταιρειών – ανακοινώνονται αποτελέσματα από καινούρια εμβόλια και η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να μάθει πότε και αν θα χρειαστούμε εμβολιασμούς με διαφορετικά εμβόλια. Αυτό προσπαθούμε να καταλάβουμε τώρα. Είναι πολύ πιθανό ο νέος κορωνοϊός να μην εξαφανιστεί και ανά διαστήματα, κάθε χρόνο για παράδειγμα, να αλλάζουμε λιγάκι τα όπλα μας εναντίον του. Αν δούμε την εξέλιξη της πανδημίας και κυρίως μετά τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού και τη διάθεση των φαρμάκων και των μονοκλωνικών αντισωμάτων, η σοβαρή νόσηση και η θνησιμότητα έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Οπότε ο αντίκτυπος της πανδημίας στην κοινωνία είναι, πλέον, πολύ μικρότερος. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια η νόσηση θα είναι λιγότερη, οι θάνατοι θα είναι λιγότεροι και η επιστημονική κοινότητα θα συνεχίσει να εξελίσσει τα όπλα της, ώστε να είμαστε έτοιμοι για παν ενδεχόμενο.
Φτιάξαμε πάρα πολύ γρήγορα τα πρώτα μονοκλωνικά αντισώματα, μια παραγωγή πάρα πολύ πιο δύσκολη από εκείνη των εμβολίων. Αυτό, που απομένει, είναι η προστασία των ευαίσθητων ομάδων. Θα επικεντρωθούμε, λοιπόν, σε αυτές τις ομάδες, που δεν μπορούν να αναπτύξουν ανοσία.
Η επένδυση στα μονοκλωνικά αντισώματα πόσα κέρδη αποφέρει;
Έχουμε συμβόλαια με πολλές χώρες, κυρίως με τις ΗΠΑ και με τους συνεργάτες μας της Roche στον υπόλοιπο πλανήτη. Η επένδυση, τόσο στις τεχνολογίες, όσο και στην παραγωγή των αντισωμάτων, είναι πάρα πολύ μεγάλη. Ωστόσο είναι πολύ νωρίς να καταλάβουμε εάν, τελικά, θα υπάρχουν κέρδη από όλη αυτή την προσπάθεια. Σκοπός μας είναι να κάνουμε το φάρμακο διαθέσιμο. Όσον αφορά στα κέρδη, αυτό θα φανεί στα επόμενα χρόνια.
Εσείς και η ομάδα σας στη Regenereon βρήκατε και το φάρμακο για τον Έμπολα…
Είχαμε ξεκινήσει την έρευνα για το φάρμακο για τον ιό του Έμπολα το 2014, όταν υπήρχε η μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα παγκοσμίως στη Δυτική Αφρική. Το καλό είναι ότι δεν κράτησε πάνω από έναν χρόνο, οπότε όταν το φάρμακο άρχισε να διατίθεται, τα κρούσματα του ιού είχαν πέσει αρκετά. Αλλά όταν το 2018-2019 ξεκίνησε μια νέα επιδημία, το φάρμακο αυτό ήταν έτοιμο και μπορέσαμε σε συνεργασία με τον ΠΟΥ, τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και μερικούς άλλους οργανισμούς από τις ΗΠΑ, να το δοκιμάσουμε σε κλινικές έρευνες στην Αφρική. Και αποδείχτηκε ότι ήταν το πρώτο φάρμακο που μειώνει δραματικά τη θνησιμότητα από τον ιό του Έμπολα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το φθινόπωρο του 2019 να είναι το πρώτο εγκεκριμένο φάρμακο από τον FDA για την αντιμετώπιση της νόσου.
Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στην Κοζάνη. Φανταζόσασταν μια τέτοια πορεία, τι θέλατε να γίνετε μικρός;
Από πάντα ήθελα να κάνω κάτι, που να με βοηθήσει να καταλάβω πώς δουλεύει ο κόσμος γύρω μας. Και νομίζω ότι η Βιολογία και η έρευνα σου επιτρέπουν να καταλάβεις πώς δουλεύει το ανθρώπινο σώμα, πώς αντιδρά στις διάφορες αρρώστιες και φυσικά, μέσα από αυτό, πώς μπορούμε να φτιάξουμε φάρμακα, για να αντιμετωπίσουμε τις αρρώστιες αυτές. Όσον αφορά στην επιτυχία – ο ορισμός της οποίας νομίζω πως είναι κάτι αρκετά προσωπικό – δεν μπορούσα να ονειρευτώ ότι θα έχω τη χαρά και την τιμή να έχω μία τόσο πετυχημένη ερευνητική ομάδα στη Regeneron. Οπότε αισθάνομαι πάρα πολύ τυχερός.
Ήταν μια δύσκολη διαδρομή; Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε;
Η έρευνα και η επιστήμη συνδυάζουν την επιτυχία με πάρα πολλές αποτυχίες. Η έρευνα συνήθως δεν πετυχαίνει. Πολλά από τα πειράματά μας, πολλά από τα φάρμακα που προσπαθούμε να φτιάξουμε στο εργαστήριο, δυστυχώς είτε δεν πετυχαίνουν, είτε δεν έχουν ακριβώς τα αποτελέσματα που θέλουμε. Και νομίζω η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να προσπαθείς να μάθεις από την αποτυχία. Να παραμένεις αισιόδοξος και να θεωρείς το κάθε βήμα ένα καινούριο μάθημα για να προχωρήσεις μπροστά. Αυτές οι προκλήσεις είναι καθημερινές και οι αποτυχίες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ευκαιρίες, για να κάνεις κάτι διαφορετικά, να προχωρήσεις μπροστά με έναν άλλον τρόπο.
Άλλο μυστικό για την επιτυχία υπάρχει;
Ένα άλλο μυστικό, μια άλλη συνταγή για την επιτυχία, για να τα καταφέρεις, είναι να ασχολείσαι με κάτι που σου αρέσει πολύ. Οπότε η δουλειά που κάνεις να σε γεμίζει και να μην το κάνεις με το ζόρι. Αυτό σε βοηθάει έμμεσα να αντιμετωπίζεις οποιοδήποτε αποτυχία. Ωστόσο ένας μεγάλος παράγοντας για την επιτυχία είναι και η τύχη. Καθημερινά έχουμε διάφορες επιλογές μπροστά μας. Πρέπει να τις βλέπουμε και να είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε την πορεία μας, να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Είναι ένας συνδυασμός, να αποφασίζεις και να μπορείς να προβλέπεις ποιες από αυτές τις επιλογές πιθανόν να είναι οι καλύτερες για να προχωρήσεις μπροστά στην καριέρα σου ή σε ό,τι άλλο κάνεις στη ζωή μου.
Ελεύθερος χρόνος υπάρχει;
Όλοι χρειαζόμαστε χρόνο για να ξεκουραστούμε και να είμαστε πιο αποδοτικοί σε αυτό που κάνουμε. Έχω δυο μικρά παιδιά και προσπαθώ να περνάω όσο περισσότερο παραγωγικό χρόνο μπορώ μαζί τους.
Με τι ασχολείστε ερευνητικά αυτή την εποχή; Πού αλλού θα μας βοηθήσουν τα μονοκλωνικά; Είδαμε και ελπιδοφόρα αποτελέσματα για τον καρκίνο…
Είναι μια ελπιδοφόρα κατηγορία φαρμάκων τα μονοκλωνικά για αρκετές ασθένειες. Στην Regeneron αυτή τη στιγμή τρέχουν κλινικές δοκιμές για πάνω από 30 μονοκλωνικά αντισώματα σε διάφορες ασθένειες, έχουμε 7 εγκεκριμένα μονοκλωνικά αντισώματα για αλλεργικές νόσους, υψηλή χοληστερόλη κτλ. Για τον καρκίνο, η ανοσοθεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα είναι αρκετά ελπιδοφόρα σε συγκεκριμένες μορφές της νόσου. Αυτό, που προσπαθούμε να καταλάβουμε, είναι τι, ακριβώς, και πόσο γρήγορα μπορούμε να φτιάξουμε και να δοκιμάσουμε όλα αυτά τα αντισώματα σε διάφορες νόσους. Πιστεύω, πάντως, ότι η χρήση των μονοκλωνικών αντισωμάτων θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, όσο προσπαθούμε εμείς και άλλες εταιρείες να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνολογίες μας, για να αναπτύξουμε τα φάρμακα αυτά για ασθένειες.
Πώς βλέπετε τον εαυτό σας την επόμενη δεκαετία;
Προσπαθώ να αποφεύγω να θέτω κάποιον συγκεκριμένο στόχο, ειδικά αν είναι για τόσο μακριά, είναι πολύ δύσκολο να προβλέψεις το μέλλον με μεγάλη λεπτομέρεια. Αλλά νομίζω ότι, γενικά, αυτό που θέλω να συνεχίσω να κάνω, είναι να δουλεύω με την ερευνητική μου ομάδα και με τους υπόλοιπους συνεργάτες μου στη Regeneron, για να αναπτύσσουμε φάρμακα για όσο το δυνατόν περισσότερες ασθένειες που επηρεάζουν περισσότερο κόσμο. Αυτό, που έχουν πει κι άλλοι πριν από μένα, είναι, όταν δουλεύεις στην έρευνα σε μια φαρμακευτική εταιρεία, να δημιουργείς φάρμακα που επηρεάζουν όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα, να κάνεις όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διαφορά για όσο το δυνατόν μεγαλύτερους πληθυσμούς. Και ελπίζω να μπορέσουμε να δοκιμάσουμε αρκετά τέτοια φάρμακα στον πληθυσμό. Θα με κάνει πολύ χαρούμενο αυτό.
Λίγα λόγια για τα επιστημονικά βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη
Τα Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη απονεμήθηκαν από την Α.Ε. την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου την Πέμπτη 16 Ιουνίου σε ειδική τελετή στο Ζάππειο Μέγαρο. Η φετινή τελετή τίμησε την επιστημονική αριστεία, αλλά και τα 50 χρόνια δράσης του Ιδρύματος καθώς συνέπεσε με τη συμπλήρωση πέντε δεκαετιών προσφοράς του Ιδρύματος Μποδοσάκη στην κοινωνία.
Οι έξι επιστήμονες, που βραβεύθηκαν, διακρίθηκαν για την εξαιρετική τους συμβολή στην εξέλιξη της γνώσης σε καίριους επιστημονικούς τομείς και για την ανάδειξη του ελληνικού πνεύματος στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Τα Επιστημονικά Βραβεία του Ιδρύματος Μποδοσάκη απονέμονται από το 1992, κάθε δύο έτη, σε Έλληνες και Ελληνίδες, ηλικίας έως 40 ετών, που διαπρέπουν στον χώρο της επιστήμης στην Ελλάδα και το εξωτερικό και εντάσσονται στο πλαίσιο των κοινωφελών σκοπών του Ιδρύματος Μποδοσάκη για την προαγωγή της παιδείας.
Λίγα ακόμη λόγια για τον Δρ. Χρήστο Κυρατσού
Στην τελετή στο Ζάππειο ο Χρήστος Κυρατσούς παρουσίασε την αντιμετώπιση ιογενών ασθενειών, όπως ο Έμπολα και ο SARS-COV-2 με νέες ισχυρές θεραπείες, στις οποίες συγκαταλέγεται και ένα κοκτέιλ αντισωμάτων για τη θεραπεία των πρώτων σταδίων της μόλυνσης με SARS-COV-2.
Είναι υπεύθυνος δύο ερευνητικών ομάδων, η πρώτη εκ των οποίων έχει ως σκοπό την ανακάλυψη και την ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων για μολυσματικές νόσους και η δεύτερη την ανάπτυξη νέων ιικών φορέων για γενετικές θεραπείες.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη. Το 2004 αποφοίτησε από την Φαρμακευτική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, για να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές του σπουδές, εξασφαλίζοντας υποτροφία από το Columbia University, College of Physicians and Surgeons. Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του εργάστηκε υπό την εποπτεία του Saul Silverstein. Η έρευνά του είχε ως σκοπό την κατανόηση της αλληλεπίδρασης ερπητοϊών με τις κυτταρικές λειτουργίες.
Αποφοίτησε το 2009 με διάκριση και έχοντας, επίσης, τιμηθεί με το βραβείο του Πρύτανη της Ιατρικής Σχολής. Στη συνέχεια εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο New York University και το Howard Hughes Medical Institute.
Το 2011 ξεκίνησε να εργάζεται στην Regeneron Pharmaceuticals ως ερευνητής στο τμήμα Μολυσματικών Νόσων. Σήμερα είναι αντιπρόεδρος έρευνας της εταιρείας και έχει την πλήρη επίβλεψη δύο ερευνητικών ομάδων, του τμήματος Μολυσματικών Νόσων και του τμήματος Τεχνολογιών Ιικών Φορέων, του οποίου αποτελεί ιδρυτικό μέλος.
Η έρευνα της ομάδας του τμήματος Μολυσματικών Νόσων έχει ως σκοπό την ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων, κυρίως για ιικές και βακτηριακές λοιμώξεις.
Οι θεραπείες βρίσκονται σε διάφορα στάδια έρευνας ή/και ανάπτυξης, με το πιο πρόσφατο παράδειγμα τη συνεργασία του για την επίτευξη της πρώτης αλλαγής του γονιδιώματος με χορήγηση φαρμάκου για τη θεραπεία μιας γενετικής νόσου αμυλοείδωσης.
Διαβάστε επίσης
Ελληνική μελέτη: Το σοβαρό άσθμα δεν επηρεάζει σημαντικά τη βαρύτητα της λοίμωξης COVID-19
6 χαρακτηριστικά που κάνουν τα παιδιά του Ιουλίου τόσο λαμπερά
