H λατρεμένη μας σοκολάτα, δεν είναι μια αποκλειστικά “ένοχη” απόλαυση, αλλά ωφέλιμη για την υγεία μας, αν υπάρχει σύνεση! Ο Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Πάρης Παπαχρήστος εξηγεί με εξαιρετικές λεπτομέρειες όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη σοκολάτα. Πληροφορίες που δεν γνωρίζαμε καν. Ας δούμε, λοιπόν, παρακάτω γιατί μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη για την υγεία μας.
Η πλούσια σύστασή του σε φλαβονοειδή και η εξαιρετική αντιοξειδωτική του δύναμη, δικαιολογεί αυτή τη θετική επίδραση στην υγεία -μάλιστα σήμερα για του Αμερικάνους, το κακάο αποτελεί μια από τις βασικότερες πηγές αντιοξειδωτικών! Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σύστημα του οργανισμού μας που να μην επιδρά θετικά το κακάο, ωστόσο το πλέον εντυπωσιακό -και φαντάζομαι ότι δεν περνάει από το μυαλό των περισσοτέρων, είναι ότι η κατανάλωσή του, σχετίζεται ακόμα και με καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση, ενώ υπάρχουν και δεδομένα για καλύτερη διαχείριση βάρους -σε πρώιμα βέβαια στάδια.
Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι τα νέα είναι ευχάριστα για τους λάτρεις της και ότι μπορούμε να τρώμε σοκολάτα χωρίς δισταγμούς; Η απάντηση είναι λίγο πιο σύνθετη.
Επιπλέον, για να απολαύσει κανείς τα οφέλη της θα πρέπει να καταναλώσει μεγάλη ποσότητα, οπότε εύλογα εγείρεται το ζήτημα των θερμίδων. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγουμε; Σε αυτό που οι περισσότεροι έχετε λίγο πολύ ακούσει από εμάς τους διατροφολόγους. Το λίγο δεν έβλαψε κανέναν!
Ποια είναι η πιο ωφέλιμη μορφή σοκολάτας;
Η σοκολάτα που κυκλοφορεί και καταναλώνεται έχει πολλές μορφές:
- σοκολάτα γάλακτος
- μαύρη σοκολάτα ή υγείας
- κουβερτούρα
- λευκή σοκολάτα
- συνδυασμός των παραπάνω με ξηρούς και άλλους καρπούς, π.χ. αμύγδαλα, φουντούκια, ρύζι, ποπ-κορν, με φρούτα: φράουλα, μπανάνα, καρύδα, διάφορα μούρα ή άλλα ξερά φρούτα: σταφίδες, με βότανα, ποτά ή άλλα αρωματικά: λικέρ, μέντα, καραμέλα και ό,τι άλλο μπορεί να βάλει η φαντασία.
Το κακαόδεντρο, από το οποίο προκύπτει η πρώτη ύλη της σοκολάτας ονομάζεται Theobroma cacao, που μεταφράζετε ως “τροφή των θεών’’. Αναμφίβολα, η τροφή των θεών θα είναι γευστική αλλά και πολύ ευεργετική. Αρχικά, τα είδη της σοκολάτας είναι πολλά όμως, η πιο ωφέλιμη μορφή είναι αυτή της μαύρης σοκολάτας. Κι αυτό, γιατί περιέχει περισσότερο κακάο, που είναι πηγή φλαβονοειδών, τα οποία έχουν αντιοξειδωτική δράση. Συμπεραίνουμε ότι η μαύρη σοκολάτα είναι ευεργετική, γιατί σε αυτή βρίσκεται περισσότερο κακάο από ό,τι στη σοκολάτα γάλακτος και όσο περισσότερο κακάο περιέχει ένα προϊόν σοκολάτας, τόσο πιο ωφέλιμο είναι για την υγεία.
Σοκολάτα Μαύρη, Λευκή ή Γάλακτος;
Τα 3 αυτά είδη σοκολάτας έχουν ορισμένες διαφορές στη σύσταση, οι οποίες τους προσδίδουν και τη χαρακτηριστική τους γεύση. Η μαύρη σοκολάτα περιέχει 50-90% στερεά κακάο, βούτυρο κακάο και ζάχαρη, ενώ η σοκολάτα γάλακτος περιέχει 10-50% στερεά κακάο, βούτυρο κακάο, γάλα και ζάχαρη. Κατώτερης ποιότητας σοκολάτες μπορεί επίσης να περιέχουν βούτυρο, φυτικά έλαια και τεχνητά χρώματα ή αρώματα. Η λευκή σοκολάτα δεν περιέχει στερεά κακάο και παρασκευάζεται από βούτυρο κακάο, ζάχαρη και γάλα.
Περισσότερο κακάο, λιγότερη ζάχαρη
Σημασία έχει και η περιεκτικότητα της μαύρης σοκολάτας σε κακάο. Υψηλότερη περιεκτικότητα σε κακάο σημαίνει περισσότερα συστατικά που προέρχονται από τον σπόρο του κακάο, άρα λιγότερη προσθήκη ζάχαρης και πιο έντονη γεύση σοκολάτας.
Πιθανόν να περιέχει ίχνη γάλακτος
Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται για την παρασκευή μαύρης σοκολάτας, ο οποίος χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή σοκολάτας γάλακτος, με αποτέλεσμα ίχνη γάλακτος να μεταφέρονται στη μαύρη σοκολάτα.
Μαύρη Σοκολάτα vs Σοκολάτα Γάλακτος: Διαφορές στα θρεπτικά συστατικά
Φαίνεται ότι η μαύρη σοκολάτα (ανεξαρτήτως περιεκτικότητας σε κακάο) έχει περισσότερο λίπος, φυτικές ίνες, κάλιο, σίδηρο, μαγνήσιο και καφεΐνη, ενώ η σοκολάτα γάλακτος υπερτερεί στην περιεκτικότητα ασβεστίου, νατρίου, βιταμίνης Α και χοληστερόλης. Το θερμιδικό περιεχόμενο τους είναι παρόμοιο.
Η περιεκτικότητα σε κακάο των διαφορετικών ειδών μαύρης σοκολάτας οδηγεί σε ορισμένες διαφορές στα θρεπτικά συστατικά, όπως η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Ενώ η σοκολάτα γάλακτος περιέχει περισσότερη πρωτεΐνη/100 γρ. από τη μαύρη σοκολάτα περιεκτικότητας <69% σε κακάο, περιέχει εν τούτοις λιγότερη πρωτεΐνη σε σύγκριση με τη μαύρη σοκολάτα περιεκτικότητας 70-85% σε κακάο. Το ίδιο συμβαίνει και με την περιεκτικότητα σε φώσφορο.
Μαύρη σοκολάτα: Μια υγιεινή επιλογή ή μήπως όχι;
Πολυφαινόλες
Το κακάο είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες, και συγκεκριμένα σε φλαβανόλες. Οι φλαβανόλες συνεισφέρουν στη μείωση της υπεροξείδωσης των λιπιδίων. Η μαύρη σοκολάτα περιέχει έως και 2-3 φορές περισσότερα στερεά κακάο (τα οποία είναι πλούσια σε φλαβανόλες) από τη σοκολάτα γάλακτος. Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι η επιλογή των σπόρων κακάο, ο χειρισμός και η επεξεργασία τους μπορεί να επηρεάσουν το περιεχόμενο φλαβανολών. Ως αποτέλεσμα, η περιεκτικότητα σε κακάο δεν αναφέρεται απόλυτα στο περιεχόμενο φλαβανολών της σοκολάτας.
Αύξηση συγκέντρωσης HDL
Οι φλαβανόλες φαίνεται να υποστηρίζουν την παραγωγή του νιτρικού οξειδίου στο ενδοθήλιο, το οποίο βοηθά στη χαλάρωση των αιμοφόρων αγγείων και στη βελτίωση της ροής του αίματος, μειώνοντας έτσι την πίεση του αίματος. Επίσης, οι φλαβανόλες μπορούν να αυξήσουν τη συγκέντρωση της HDL χοληστερόλης, ενώ τα λιπαρά οξέα της σοκολάτας μπορούν να τροποποιήσουν τη σύνθεση λιπαρών οξέων της LDL χοληστερόλης και την καθιστούν πιο ανθεκτική σε οξειδωτική βλάβη.
Κατανάλωση με μέτρο
Παρά τα σημαντικά οφέλη της μαύρης σοκολάτας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχει υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους, αν καταναλώνεται σε περίσσεια. Περιέχει επίσης μια μέτρια ποσότητα κορεσμένου λίπους, η οποία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Η κατανάλωση 20 γρ. μαύρης σοκολάτας υψηλής περιεκτικότητας σε κακάο κάθε 3 ημέρες, στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής, φαίνεται να είναι δρα ευεργετικά στην υγεία του οργανισμού.
Σοκολάτα: Το υποκατάσταστο των χωρισμένων
Πολλοί ψυχολόγοι, θεωρούν τη σοκολάτα ως ένα συναισθηματικό υποκατάστατο για την έλλειψη αγάπης, το οποίο ως ένα μεγάλο βαθμό είναι αληθές, διότι έχει παρατηρηθεί πως ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, όταν είναι στεναχωρημένοι ή έχουν έλλειψη ζωτικότητας, ενστικτωδώς αναζητούν την σοκολάτα.
Φαίνεται πλέον, πως υπάρχει μια πολύ καλή βιοχημική εξήγηση για την επιθυμία για σοκολάτα, για αυτούς που έχουν πληγωθεί συναισθηματικά. Σε καταστάσεις ευφορίας, όπως όταν κάποιος είναι ερωτευμένος, μέσω του εγκεφάλου εκκρίνεται μια ουσία στο σάλιο, η φαινυλαθυλαμίνη, η οποία έχει δομή παρόμοια με τις αμφεταμίνες. Σύμφωνα, με πολλούς ερευνητές, τα ερωτευμένα άτομα τα οποία έχουν απορριφθεί, υποφέρουν από ένα σύνολο συμπτωμάτων εξαιτίας της έλλειψης της φαινυλαθυλαμίνης, μια κατάσταση που οι ψυχολόγοι την ονομάζουν υστερική δυσφορία (Hysterical dysphoria).
Σοκολάτα και διάθεση
Η σοκολάτα περιέχει πολλές χημικές ουσίες (περισσότερες από 300) που σχετίζονται με τη δράση της στο νευρικό σύστημα. Συγκεκριμένα, περιέχει ουσίες με δράση όμοια με αυτή των κανναβοειδών, που επιδρούν σε ορισμένους νευροϋποδοχείς του εγκεφάλου, οπότε και εκκρίνεται η ντοπαμίνη που επιφέρει ευφορία.
Επίσης, στη σοκολάτα περιέχεται η ανανδαμίδη, ένα λιπίδιο που υπάρχει ενδογενώς (σε φυσική μορφή) και στον εγκέφαλο. Όμως η φυσική ύπαρξη της διασπάται πολύ γρήγορα και δεν μπορεί να διαφοροποιήσει τη διάθεση μας. Η πρόσληψη της όμως μέσω της σοκολάτας είναι δυνατό να το πετύχει. Μάλιστα, στη σοκολάτα έχουν βρεθεί και άλλες δύο ουσίες που μπλοκάρουν τη γρήγορη διάσπαση της ενδογενούς ανανδαμίδης, επιτείνοντας ακόμη περισσότερο το αίσθημα χαράς.
Η παρουσία της φαινυλεθυλαμίνης στη σοκολάτα απελευθερώνει στον εγκέφαλο, με την κατανάλωση της, ενδορφίνες, φυσικά οπιοειδή, τα οποία έχουν αναλγητικές ιδιότητες και βελτιώνουν τη διάθεση. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη σοκολάτα περιέχεται το απαραίτητο αμινοξύ, τρυπτοφάνη, που μεταβολίζεται στη βιταμίνη B3 (νιασίνη) και στη σεροτονίνη, ένα νευροδιαβιβαστή με αντικαταθλιπτική δράση. Σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό Health and Homeopathy, από τις αρχές του 2000, παρασκευάζεται και χορηγείται σε ασθενείς ένα νέο ασφαλές και εγκεκριμένο φάρμακο ομοιοπαθητικής με βάση τη σοκολάτα. Παρέχεται κυρίως σε ασθενείς με συναισθηματικά προβλήματα και καταστάσεις κατάθλιψης. Τέλος, η ύπαρξη της θεοβρωμίνης (μεταβολίτης της καφεΐνης) προκαλεί ελαφρά διεγερτική δράση, όπως και η καφεΐνη, σε μικρότερο βαθμό.
Σοκολάτα και υγεία της καρδιάς
Η σοκολάτα πάντα θεωρούνταν μια γαστριμαργική πρόκληση για ευχαρίστηση, αλλά αυτό που περιόριζε την κατανάλωση της, ήταν η υψηλή της περιεκτικότητα σε λιπίδια 60-70% και κατ’ επέκταση σε θερμίδες. Σήμερα, γνωρίζουμε όμως, ότι το στεατικό οξύ, ένα κορεσμένο λιπίδιο, που περιέχεται κατά 35% στη σοκολάτα, έχει βρεθεί ότι παρουσιάζει περιορισμένη απορρόφηση από το γαστρεντερικό σωλήνα, με αποτέλεσμα να έχει ουδέτερη δράση, μην επηρεάζοντας την ολική και LDL χοληστερίνη.
Επίσης, η σοκολάτα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες (πολυφαινόλες), όπως οι κατεχίνες, επικατεχίνες και προκυανιδίνες. Συγκριτικά, η μαύρη σοκολάτα (50 γραμ.) είναι πιο πλούσια σε πολυφαινόλες από το τσάι (240 ml) και το κρασί (140 ml).
Πρόσφατες μελέτες για τη δράση της μαύρης σοκολάτας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το κακάο, λόγω της περιεκτικότητας του σε φαινόλες, εμποδίζει την οξείδωση της LDL (κακή χοληστερίνη), 2 ώρες μετά την κατανάλωση της σε υγιείς οργανισμούς. Η οξείδωση της LDL χοληστερίνης είναι ένα από τα πρώτα στάδια δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας, αυξάνοντας τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αυτό οφείλεται κυρίως στα φλαβονοείδή που περιέχει το κακάο, όπου μπορούμε να τα βρούμε και στα φρούτα, στο τσάι, στους ξηρούς καρπούς, αλλά και στο κόκκινο κρασί.
Επίσης, η μαύρη σοκολάτα μειώνει την αρτηριακή πίεση και ενισχύει το μεταβολισμό της γλυκόζης με αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, τόσο σε υγιείς όσο και σε υπερτασικούς. Τα συστατικά της μαύρης σοκολάτας μειώνουν τη συγκέντρωση και συσσώρευση των αιμοπεταλίων, των οποίων η αυξημένη δραστηριότητα και συγκέντρωση συνδέεται με τη θρόμβωση και πιθανή ανάπτυξη αθηρωματικών βλαβών. Επιπρόσθετα, οι προκυανιδίνες της σοκολάτας μπορούν να μειώσουν την παραγωγή φλεγμονωδών κυτταροκινών, που είναι υπαίτιες για πολλές περιπτώσεις καρδιαγγειακών νόσων.
Τα ευεργετικά οφέλη της σοκολάτας λόγω της δράσης των αντιοξειδωτικών ουσιών μετριάζονται στη λευκή, λόγω της χαμηλότερης περιεκτικότητας της σε κακαόμαζα, καθώς επίσης και της παρουσίας των πρωτεϊνών του γάλακτος που δημιουργούν σύμπλοκα με τα αντιοξειδωτικά συστατικά της, μειώνοντας την απορρόφηση τους.
Τι δείχνουν τα νέα δεδομένα για την σοκολάτα;
Συναισθηματικά προβλήματα και κατάθλιψη
Πάντως, νέα εκπληκτικά στοιχεία έρχονται διαρκώς στο φως της δημοσιότητας για τη σοκολάτα, και την καθιστούν ακόμη περισσότερο δημοφιλή. Σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό Health and Homeopathy, από τις αρχές του 2000, παρασκευάζεται και χορηγείται σε ασθενείς ένα νέο ασφαλές και εγκεκριμένο φάρμακο ομοιοπαθητικής με βάση τη σοκολάτα. Παρέχεται κυρίως σε ασθενείς με συναισθηματικά προβλήματα και καταστάσεις κατάθλιψης.
Ακμή και δερματίτιδες
Επίσης, πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, αποσυνδέουν την κατανάλωση σοκολάτας με την ακμή και τις δερματίτιδες. Σε κλινικά τεστ τα οποία διεξήχθησαν, φάνηκε πως η υψηλή κατανάλωση της σοκολάτας δεν επηρέασε την ανάπτυξη του βακτηρίου acne vulgaris, το οποίο προκαλεί κατά ένα μεγάλο μέρος την ακμή. Η ακμή είναι σίγουρο πλέον πως οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές.
Τερηδόνα
Ένα ακόμη, εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως η θεοβρωμίνη η οποία περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες κυρίως στην σοκολάτα υγείας, αναστέλλει την δράση κάποιων παθογόνων οργανισμών στην στοματική κοιλότητα, που προκαλούν τερηδόνα στα δόντια. Αυτό οφείλεται διότι η θεοβρωμίνη συνδέεται χημικά με κάποια συστατικά όπως το ασβέστιο και το μαγνήσιο, τα οποία ευνοούν την δράση παθογόνων οργανισμών που προκαλούν τερηδόνα και τα εξουδετερώνει. Η σοκολάτα λιώνει στο στόμα και έτσι δεν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω στα δόντια, συγκριτικά με άλλες τροφές. Παρά το γεγονός ότι η ζάχαρη μπορεί να προκαλέσει από μόνη της τερηδόνα, η σοκολάτα είναι πολύ πιο ακίνδυνη από τις καραμέλες και όλα τα παρόμοια γλυκά που κολλάνε στα δόντια.
Ημικρανίες
Επίσης, η σοκολάτα έχει κατηγορηθεί λανθασμένα και για τις ημικρανίες. Για ένα ποσοστό των ημικρανιών, ενοχοποιούνται τα αμινοξέα τυραμίνη, φαινυλαλανίνη, που έχουν αγγειοσυσπαστικές ιδιότητες καθώς και η καφεΐνη, που όμως στη σοκολάτα υπάρχουν σε μικρότερες ποσότητες σε σχέση με άλλα τρόφιμα όπως το κρασί, το τσάι και τα αναψυκτικά τύπου Cola. Πολύ συχνά, ο πονοκέφαλος οφείλεται από κάποια αφυδάτωση που έχει προκληθεί και επομένως είναι καλύτερο να αυξάνουμε την πρόσληψη του νερού παρά να στερούμαστε την απόλαυση της σοκολάτας.
Βήχας
Την εποχή την οποία διανύουμε, πολλά άτομα ταλαιπωρούνται από τον βήχα. Έρευνα παρουσιάζει την θεοβρωμίνη, που περιέχεται στο κακάο της σοκολάτας να έχει ισχυρή αντιβηχική δράση. Ερευνητές του Imperial College του Λονδίνου εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της θεοβρωμίνης απέναντι στον βήχα, ένα συχνό αντανακλαστικό προστασίας από ορισμένες καταστάσεις, πλην όμως σε μακροχρόνια βάση γίνεται κουραστικός και κουράζει τον ασθενή.
Η δράση της θεοβρωμίνης είναι περιφερική και όχι στον εγκέφαλο, σταματώντας τη δράση του πνευμονογαστρικού νεύρου, υπεύθυνο για τον βήχα.
Σοκολάτα και παχυσαρκία
Τέλος, πρέπει να γίνει σαφές, ότι δεν υπάρχουν επιδημιολογικές έρευνες που να συσχετίζουν την σοκολάτα με την παχυσαρκία, παρόλο που 100 γραμμάρια σοκολάτας προσδίδουν περίπου 500 θερμίδες. Η θρεπτική της ετικέτα αποτελεί έναν οδηγό για την επιλογή της καλύτερης από θρεπτικής πλευράς σοκολάτας. Οπότε, καλό είναι να γνωρίζουμε ότι όσο περισσότερο κακάο και λιγότερη ζάχαρη περιέχει τόσο πιο πολλές είναι οι ευεργετικές επιδράσεις της, για την υγεία μας. Καθώς επίσης, καλό είναι να κρατηθεί και το μέτρο στην κατανάλωση της, ώστε να επωφεληθούμε πλήρως από τις ευεργετικές της ιδιότητες.
Διαβάστε επίσης
Έρευνα: Η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει τον εγκέφαλο, αλλά και την ψυχική υγεία
CLEO: Μπορούμε να εκτοπίσουμε το τσιγάρο με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού;
