Η Ψευδολογική, αναφέρεται σε σκέψεις που επιτρέπεις να επηρεάζουν τη συμπεριφορά σου και να ακολουθήσεις συνήθειες ή μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που θέλεις να αποφύγεις.
Αυτές οι συμπεριφορές εξαρτώνται από εσένα, εσύ τις επιλέγεις, χωρίς να τις ελέγξεις. Δεν γίνονται συνειδητά, δεν τις βλέπεις ως επιλογή να τις ακολουθήσεις ή όχι, αναφέρει σε άρθρο του διαιτολόγος Πάρης Παπαχρήστου.
Παραδείγματα Ψευδολογικής
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα.
Αποφασίζεις να ξεκινήσεις άσκηση μετά την εργασία σου, να μην πίνεις κρασί το βράδυ μια πολύ απαιτητική ημέρα, να μην τρως τα κουλουράκια που σου φέρνουν μαζί με τον καφέ ή να μην αγοράσεις κάτι νέο για ένα μήνα (ό,τι και να αφορά). Και έχεις πολλούς και σημαντικούς λόγους να κινηθείς προς αυτές τις αποφάσεις. Είσαι πεπεισμένος ότι εξυπηρετούν εσένα αυτές οι αποφάσεις. Τη στιγμή που έρχεται να ακολουθήσεις τους στόχους σου, ξαφνικά αποφασίζεις να μην ακολουθήσεις το πλάνο.
Ένα, ακόμη, παράδειγμα ψευδολογικής:
Μπουφές Ξενοδοχείου στις διακοπές:
Τρως στο μπουφέ του ξενοδοχείου που διαμένεις για διακοπές. Επειδή έχεις πληρώσει, τρως περισσότερο. Παρότι έχεις χορτάσει, εσύ συνεχίζεις! Αυτό, όπως αντιλαμβάνεσαι, δεν είναι λογικό.
Μέσα από την εκπαίδευση που τρέχω στο γραφείο μου και στις online συνεδρίες, όπου βλέπω συχνά πως κάποιος/α εκλογικεύει την υπερφαγία έχω, επίσης, καταγράψει τις εξής δικαιολογίες:
- Ήταν μια ειδική περίσταση
- Ήταν πολύ ιδιαίτερο το φαγητό
- Είχα μια δύσκολη ημέρα, δικαιούμαι ένα γλυκό
- Ήμουν πολύ καλός/η σήμερα, μπορώ να παραγγείλω απ΄ έξω να φάω
- Θα πεταχτεί το φαγητό αν δεν το φάω
Ψευδολογική στο μεγαλείο της
Ρώτησα, επίσης, άτομα από το φιλικό μου περιβάλλον και οι απαντήσεις που έλαβα ήταν αρκετά ενδιαφέρουσες.
- Τρώω όλα τα πατατάκια. Έτσι δε θα τα έχω μπροστά μου και δεν θα τα ξαναγοράσω. Μετάφραση: Ο καλύτερος τρόπος να μην ξαναφάω πατατάκια είναι να τα φάω όλα.
- Κάνω αρκετές αγορές διαδικτυακά. Γιατί να εργάζομαι πάρα πολύ, αν δεν μπορώ να αγοράζω;
Υποστηρίζω την τοπική οικονομία, αγοράζοντας τα τοπικά γλυκά της περιοχής μου ή τα τοπικά ποτά όπως το ρακόμελο, το ρακί, το τσίπουρο. - Δεν καπνίζω και ασκούμαι πολύ καθημερινά. Τι πειράζει να κάνω διατροφικές παρασπονδίες;
- Είμαι χορτοφάγος και δεν πίνω αλκοόλ, οπότε διατρέφομαι καλά. Εν τω μεταξύ, τρώω συχνά από ταχυφαγεία, φυτικές τροφές, επεξεργασμένες με πολύ κακό διατροφικό προφίλ.
Αν συμβεί αυτό μια φορά, δεν είναι πρόβλημα. Λες στο εαυτό σου ΟΚ, δεν πειράζει, επειδή γίνεται για μια φορά.
Γιατί πρέπει να σε προβληματίζει η Ψευδολογική;
Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν αυτή η φορά συμβαίνει 2-3-4 φορές την εβδομάδα ή ακόμα και αρκετές φορές την ημέρα, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους.
Από που προέρχεται η Ψευδολογική;
Πριν σου αναφέρω πως μπορείς να χειριστείς τις δικαιολογίες που εφευρίσκει ο εγκέφαλός σου, θα προσπαθήσω να σου εξηγήσω που οφείλονται.
Παιδικά Βιώματα
Πολλές από τις σκέψεις που κάνεις μπορεί να προέρχονται από την παιδική σου ηλικία και από βιώματα που έχεις. Μπορεί να μεγάλωσες, ακούγοντας παρόμοιες σκέψεις από τους γονείς σου. Πάρε ένα δώρο, θα σε κάνει να νιώσεις καλύτερα. Πρέπει να αδειάσεις το πιάτο σου, άλλα παιδάκια δεν έχουν να φάνε.
Επανάκληση Δικαιολογίας
Πολλές δικαιολογίες περνούν καθημερινά από το μυαλό σου, αν όμως κάποια στιγμή η μια πιάσει και την κάνεις πράξη, τότε ο εγκέφαλος έχει μνήμη και την επαναφέρει.
Και αυτό έχει να κάνει με τη λειτουργία του.
Μηχανισμός Επιβράβευσης
Η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που δραστηριοποιεί το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου, κρύβεται εν μέρει πίσω από αυτό. Στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι κυρίως η ευχαρίστηση, αλλά διαμεσολαβεί, επίσης, το σύστημα επιβράβευσης. Όταν οι δικαιολογίες γίνονται πράξη, ο εγκέφαλος τις χρησιμοποιεί ξανά και ξανά. Οπότε δεν τις καταλαβαίνεις μετά από ένα σημείο και δεν τις ελέγχεις.
Σκέψου ότι ο εγκέφαλός σου έχει 3 λειτουργίες.
- Να σου εξασφαλίζει την ευχαρίστηση
- Να αποφεύγει τον πόνο
- Να εξοικονομεί ενέργεια, δημιουργώντας συνήθειες που εξασφαλίζουν τις υπόλοιπες 3 λειτουργίες.
Μετά από τη δοκιμή, τι πετυχαίνεις και τι δεν πετυχαίνεις, ο εγκέφαλος σε επιβραβεύει με όποια δικαιολογία είχε αποτέλεσμα.
Ο λόγος που το κάνει, είναι φυσιολογικός, σε ισορροπεί στο τι θέλεις, για να σε ευχαριστήσει και να αποφύγεις τον πόνο/στενοχώρια.
Οπότε φτάνεις, για παράδειγμα, να υπερκαταναλώνεις φαγητό, επειδή εμπεριέχει η όλη διαδικασία λιγότερη κούραση και περισσότερη χαρά, επιβράβευση.
Πως να διαχειριστείς την ψευδολογική;
Αρχικά να σου αναφέρω ότι δε γίνεται να διαγράψεις τελείως αυτές τις σκέψεις. Ο πραγματικός στόχος δεν είναι να σταματήσεις να σκέφτεσαι, δεν νομίζω εξάλλου ότι είναι εφικτό. Αλλά να τις καταλαβαίνεις και να τις εξετάζεις, να κάνεις μια δεύτερη σκέψη. Μπορείς να τις αντιμετωπίσεις, αφού σκεφτείς που σε οδηγούν και που θέλεις πραγματικά να πας.
Η δεύτερη σκέψη
Ο εγκέφαλος σου πάντα θα προτείνει και άλλες δικαιολογίες, οπότε είναι σημαντικό να κάνεις συνειδητές επιλογές. Αφού τις αναγνωρίσεις, να δεις βαθύτερα και αν είναι εφικτό το πρόβλημα να επιλυθεί ή να επιτευχθεί ο στόχος με διαφορετικό τρόπο.
Δεν είναι ο στόχος να ακολουθήσεις το πλάνο με πειθαρχία, ακρίβεια, όπως στο λέω στο γραφείο κατά γράμμα και γραμμάριο.
Εξωτερικές Φωνές: Τι είναι
Έκτος από τον εαυτό σου, υπάρχουν και οι δικαιολογίες των άλλων που σε παρασύρουν. Οι εξωτερικές φωνές:
- Μην χαλάς την παρέα
- Δεν έγινε κάτι αν φας κάτι παραπάνω
- Δεν βαριέσαι να πας για άσκηση σήμερα;
- Είναι καλό να σκεφτείς και αυτές, διότι επιβεβαιώνουν και ενισχύουν τις δικαιολογίες σου.
Στην πράξη είναι δικές τους προσπάθειες να δώσουν δικαιολογίες στον εαυτό τους.
Τι μπορείς να κάνεις
- Κάνε μια λίστα με δικαιολογίες: τις δικές σου και εκείνες που στην πράξη δεν απευθύνονται σε σένα (είναι από το περιβάλλον σου).
- Πότε σκέφτεσαι αυτές οι δικαιολογίες (π.χ. μετά την εργασία, όταν κοιμηθεί το παιδί, κ.λπ.) ώστε να είσαι έτοιμος να τις απαντήσεις.
- Προσπάθησε να τις απαντήσεις. Είναι λογική ή ψευδολογική;
Ένα παράδειγμα:
Φτάνεις το βράδυ μετά από μια κουραστική ημέρα ή μια στρεσογόνα ημέρα και θες να πιες το βραδινό σου ποτάκι. Μπορείς να κάνεις τα εξής 3 βήματα:
- Να αναρωτηθείς αν είσαι πραγματικά στρεσαρισμένος
Τι είναι τόσο στρεσογόνο στην εργασία σου; (σκέψου τρόπους να διαχειριστείς το στρες σου εκείνη τη στιγμή) - Βρες τρόπους να αποσυνδεθείς από το καθημερινό ποτό, μια συνήθεια που σε απομακρύνει από το στόχο σου.
- Η τεχνική της Απεστίασης
Για να αλλάξεις το επίκεντρο της σκέψης σου, είναι προτιμότερο να εστιάσεις σε άλλες συνήθειες που θα σε βοηθήσουν να χαλαρώσεις: να ακούσεις μουσική, να δεις μια σειρά στην τηλεόραση ή να μιλήσεις με κάποιον/α δίπλα σου.
Τι να κρατήσεις
Όσο κι αν βρίσκεις λογικές τις σκέψεις σου τη στιγμή που παίρνεις απόφαση να μην τηρήσεις τους στόχους σου, οι δικαιολογίες δεν είναι πάντα λογικές.
Είναι σημαντικό να βρίσκεις ποιες είναι και τι επιπτώσεις θα έχουν. Ο εγκέφαλός σου δεν είναι εχθρός σου, προσπαθεί να βοηθήσει αλλά κάποιες φορές προς την λάθος κατεύθυνση.
Πάρης Παπαχρήστος
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc.
Ιδρυτής του medNutrition.gr – Συγγραφέας
