Xωρίς σίδηρο το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά. Ο σίδηρος χρειάζεται σε όλο το σώμα. Είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και για τη διασφάλιση της σωστής λειτουργίας της καρδιάς και των σκελετικών μυών. Ο σίδηρος παίζει επίσης, σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση μολύνσεων και ασθενειών, στη διατήρηση των επιπέδων της ενέργειας και στη σωστή εγκεφαλική λειτουργία. Ας δούμε όμως τη σιδηροπενία και σιδηροπενική αναιμία και τις διαφορές τους.
Γιατί η σιδηροπενία είναι πρόβλημα;
Η σιδηροπενία σημαίνει ότι δεν υπάρχει αρκετός διαθέσιμος σίδηρος στο σώμα, ώστε αυτό να λειτουργεί σωστά. Όταν τα διαθέσιμα αποθέματα σιδήρου στο σώμα είναι χαμηλά (σιδηροπενία), αυτό μπορεί να επηρεάσει σχεδόν όλες τις πτυχές της ζωής, όπως τον μεταβολισμό, την πνευματική και σωματική υγεία, την παραγωγικότητα στην εργασία, ακόμα και τη σεξουαλική λειτουργία. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η σιδηροπενία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της λειτουργικότητας έως 30%.
Τι είναι η σιδηροπενική αναιμία;
Η σιδηροπενία είναι η κύρια αιτία της αναιμίας. Προκαλείται όταν τα επίπεδα σιδήρου στο σώμα είναι τόσο χαμηλά, ή και ανύπαρκτα, που το σώμα δεν μπορεί πλέον να παράγει αρκετή αιμοσφαιρίνη για τη δημιουργία υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων.0 Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς και τα όργανα του σώματος, το οποίο είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία τους.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας;
Υπάρχει μια κλινική διαφορά μεταξύ σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας. Το να έχει κάποιος χαμηλή διαθεσιμότητα σιδήρου (σιδηροπενία) δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα αποκτήσει σιδηροπενική αναιμία.
Για να προσδιοριστεί εάν κάποιος έχει σιδηροπενία ή σιδηροπενική αναιμία πραγματοποιείται μια αιματολογική εξέταση, στην οποία ελέγχονται:
Τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης: Πρόκειται για το κύριο συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και χρειάζεται σίδηρο για να μεταφέρει οξυγόνο σε όλο σώμα. Μια αιματολογική εξέταση θα επιβεβαιώσει εάν τα επίπεδά της βρίσκονται σε φυσιολογικές τιμές για την ηλικία, το φύλο και τη σωματική κατάσταση (π.χ. εγκυμοσύνη) του ατόμου. Η αιμοσφαιρίνη, ωστόσο, δεν μπορεί από μόνη της να αποτελέσει διάγνωση σιδηροπενίας.
Φερριτίνη ορού: Μετρά την ποσότητα σιδήρου που είναι αποθηκευμένη στο σώμα.
Κορεσμός τρανσφερρίνης (TSAT): Μετρά το πόσος σίδηρος από αυτόν που είναι αποθηκευμένος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ποιες είναι οι συνέπειες;
Οι συνέπειες της σιδηροπενίας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά μπορούν να συσχετιστούν με μια γενικότερη υποβάθμιση της υγείας και της ευεξίας, καθώς και με αύξηση της κόπωσης. Ακόμα και χωρίς αναιμία, η σιδηροπενία μπορεί να είναι εκφυλιστική και να επιδεινώσει υποκείμενες χρόνιες νόσους, οδηγώντας σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Στα παιδιά, η σιδηροπενία μπορεί να βλάψει σημαντικά τη γνωσιακή και κινητική ανάπτυξη.
Ποιες είναι οι αιτίες της σιδηροπενίας;
Απώλεια αίματος: Λόγω του αίματος που χάνεται κατά την έμμηνο ρύση (περίοδο), οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες χρειάζονται διπλάσιο σίδηρο στη διατροφή τους από τους άνδρες, προκειμένου να αποφύγουν τη σιδηροπενία. Οι γυναίκες που έχουν ιδιαίτερα βαριές περιόδους έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν σιδηροπενία και θα πρέπει να το συζητήσουν με έναν επαγγελματία υγείας. Η απώλεια αίματος συμβάλλει, επίσης, στην ανάπτυξη σιδηροπενίας σε ασθενείς με φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και χρόνια νεφρική νόσο.
Φλεγμονή: Η φλεγμονή που σχετίζεται με ορισμένες μακροχρόνιες παθήσεις, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και η χρόνια νεφρική νόσος, μπορεί να μειώσει την ποσότητα σιδήρου που απορροφάται από το έντερο και, επομένως, να οδηγήσει σε σιδηροπενία.
Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της χρόνιας καρδιακής ανεπάρκειας ή της χρόνιας νεφρικής νόσου ενδέχεται να οδηγήσουν σε απώλεια αίματος, να μειώσουν την απορρόφηση σιδήρου ή να αυξήσουν τις απαιτήσεις για σίδηρο.
Ανάπτυξη: Για την ανάπτυξη του σώματος απαιτείται σίδηρος, οπότε στις περιόδους ανάπτυξης αυξάνονται οι ανάγκες για σίδηρο. Αυτές περιλαμβάνουν την εγκυμοσύνη, τη βρεφική ηλικία (παιδιά κάτω των πέντε ετών) και την εφηβεία.
Διατροφή: Ο σίδηρος βρίσκεται τόσο σε ζωικά προϊόντα όσο και σε φυτικές τροφές, ωστόσο ο σίδηρος ζωικής προέλευσης απορροφάται καλύτερα από το σώμα. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι το κόκκινο κρέας (συκώτι, μπριζόλα κτλ.), τα αυγά, τα όσπρια, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι. Οι περιοριστικές διατροφές, είτε από επιλογή (χορτοφαγία ή βιγκανισμός) είτε λόγω χρόνιας νόσου, μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης σιδηροπενίας.
Συμπτώματα που νιώθετε
Πνευματική κόπωση: Η ακραία κούραση δεν επηρεάζει μόνο το σώμα, είναι επίσης πιθανό να υποφέρετε από πνευματική κόπωση. Εάν δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε ή να διαχειριστείτε τη διάθεσή σας, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι έχετε ανεπάρκεια σιδήρου.
Λαχτάρα για μη βρώσιμα είδη: Εάν αισθάνεστε τακτικά την ανάγκη να καταναλώνετε μη βρώσιμα είδη όπως ο πηλός, το χώμα, η στάχτη και το άμυλο σε σκόνη, είναι σημαντικό να μην ενδώσετε στην επιθυμία σας και να αναζητήσετε ιατρική συμβουλή.
Μάσημα πάγου: Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα της σιδηροπενίας είναι η έντονη επιθυμία να φάτε ή να μασήσετε πάγο. Το συχνό μάσημα πάγου μπορεί να βλάψει τα δόντια και τα ούλα. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να αναζητήσετε θεραπεία.
Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών: Εάν αισθάνεστε την ανάγκη να κινήσετε τα πόδια σας για να απαλλαγείτε από δυσάρεστες ή παράξενες αισθήσεις όταν ξεκουράζεστε, ίσως υποφέρετε από το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Η αίσθηση περιγράφεται μερικές φορές ως φαγούρα, καύσος ή μυρμήγκιασμα και συχνά επηρεάζει τον ύπνο.
Ευαισθησία στο κρύο: Εάν δυσκολεύεστε να νιώσετε ζεστά ή εάν τα χέρια και τα πόδια σας κρυώνουν εύκολα, ίσως υποφέρετε από ανεπάρκεια σιδήρου.
Συμπτώματα που βλέπετε
Απώλεια μαλλιών: Εάν χάνετε τούφες μαλλιών ή παραπάνω μαλλιά από το κανονικό, αυτό ίσως είναι ένδειξη ανεπάρκειας σιδήρου.
Εύθραυστα νύχια ή νύχια σε σχήμα κουταλιού: Εάν τα νύχια σας εμφανίζουν ανωμαλίες στο χρώμα, το σχήμα και την υφή, αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει έλλειψη σιδήρου. Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε σε νύχια που είναι κοίλα στη μέση και ανυψωμένα στα άκρα, με στρογγυλεμένη όψη σαν κουτάλι.
Χλωμή όψη: Η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να σας κάνει να φαίνεστε χλωμοί. Αυτό είναι περισσότερο αισθητό στο πρόσωπο, τα νύχια, το εσωτερικό του στόματος και το περίγραμμα των ματιών. Εάν τραβώντας προς τα κάτω το κάτω βλέφαρο του ματιού σας διαπιστώσετε ότι αυτό έχει πολύ απαλό ροδακινί ή κίτρινο χρώμα, αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι έχετε σιδηροπενική αναιμία.
Εύκολο μελάνιασμα: Το εύκολο μελάνιασμα συνδέεται από παλιά με την ανεπάρκεια σιδήρου.
Πληγές & έλκη στο στόμα: Τα στοματικά έλκη (επώδυνες λευκές κηλίδες στο εσωτερικό του στόματος) μπορούν να προκύψουν για πολλούς λόγους. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, στοματικά έλκη μπορούν να αναπτυχθούν λόγω ανεπάρκειας σιδήρου.
Συμπτώματα που σας επιβραδύνουν
Δύσπνοια: Εάν έχετε διαπιστώσει ότι δεν μπορείτε να ασκηθείτε όσο θα θέλατε ή ότι λαχανιάζετε κάνοντας απλά πράγματα, όπως όταν ανεβαίνετε τη σκάλα, ίσως έχετε ανεπάρκεια σιδήρου.
Ευαισθησία σε λοιμώξεις: Εάν ο οργανισμός σας δεν διαθέτει επαρκή ποσότητα σιδήρου, τότε ενδέχεται να αποκτήσετε ευαισθησία σε επανεμφανιζόμενες λοιμώξεις, όπως το κοινό κρυολόγημα.
Πονοκέφαλοι: Εάν οι πονοκέφαλοί σας έχουν γίνει συχνότεροι ή πιο σοβαροί, θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας για να ελέγξει τα επίπεδα σιδήρου σας.
Απώλεια ακοής: Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί ξαφνικά να μην ακούτε τόσο καλά και είναι σημαντικό να λάβετε σωστή διάγνωση. Ωστόσο, η απώλεια ακοής θα μπορούσε να σχετίζεται με τη σιδηροπενική αναιμία.
Απώλεια ενέργειας: Η μόνιμη αίσθηση εξάντλησης ή ακραίας κούρασης συχνά αναφέρεται ως κόπωση, ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα της ανεπάρκειας σιδήρου. Εάν αισθάνεστε εξαντλημένοι ή δεν βρίσκετε την ενέργεια ή τον ενθουσιασμό να ολοκληρώσετε καθημερινές δραστηριότητες, ίσως έχετε ανεπάρκεια σιδήρου.
Ευερεθιστότητα: Η εξάντληση, οι εναλλαγές της διάθεσης και η αδυναμία συγκέντρωσης μπορεί να προκαλέσουν εκνευρισμό. Εάν αισθάνεστε ότι ενοχλείστε εύκολα, ίσως είναι σημάδι ανεπάρκειας σιδήρου.
Απώλεια μνήμης: Μήπως ξεχνάτε, πιο συχνά, μικροπράγματα; Μιλήστε στον γιατρό σας για τα αίτια της απώλειας της βραχυπρόθεσμης μνήμης σας. Ίσως οφείλεται σε ανεπάρκεια σιδήρου.
Απώλεια της λίμπιντο: Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή σεξουαλική επιθυμία και στυτική δυσλειτουργία. Εάν αντιμετωπίζετε οποιοδήποτε από τα δύο, απευθυνθείτε σε έναν γιατρό.
Χρήσιμα στοιχεία για τις γυναίκες και τα παιδιά
Υπάρχουν διαστήματα που οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς σε έλλειψη σιδήρου, όπως κατά την περίοδό τους ή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό. Επίσης, κάποιες φορές τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο σίδηρο, ιδιαίτερα σε περιόδους που αναπτύσσονται γρήγορα και όταν αρχίσει η περίοδος στα κορίτσια.
Τις ημέρες της περιόδου τους, οι γυναίκες μπορεί να χρειαστεί να
διπλασιάσουν το σίδηρο που λαμβάνουν από τη διατροφή τους σε σχέση με τους άντρες.
Το 40% των γυναικών έχει έλλειψη σιδήρου στην έναρξη της εγκυμοσύνης.
Το 90% των γυναικών δεν λαμβάνει αρκετό σίδηρο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Το 26% των γυναικών έχει σιδηροπενία μία εβδομάδα μετά τον φυσιολογικό τοκετό.
Η σιδηροπενική αναιμία στις αναπτυγμένες χώρες επηρεάζει το 16% των βρεφών κάτω του 1 έτους, το 25% των παιδιών ηλικίας 1 – 5 ετών και το 6% των παιδιών ηλικίας 5 – 14 ετών.
Τα παιδιά χρειάζονται σίδηρο τόσο για τη σωματική τους ανάπτυξη όσο και για την
ανάπτυξη του εγκεφάλου τους.
Σε βρέφη και μικρά παιδιά, ο εγκέφαλος αναπτύσσεται με ταχύτατο ρυθμό. Εάν το μέρος του εγκεφάλου που χρησιμοποιείται για τη μάθηση, τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία δεν λαμβάνει αρκετό σίδηρο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, δεν αναπτύσσεται σωστά.
Τα παιδιά με σιδηροπενία είναι δυο φορές πιο πιθανό να σημειώσουν επίδοση κάτω του μέσου όρου στα μαθηματικά σε σχέση με τα παιδιά με φυσιολογικά επίπεδα σιδήρου.
Χρήσιμα στοιχεία για ασθενείς με χρόνιες νόσους
Περίπου το 50% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια έχει κάποιας μορφής έλλειψη σιδήρου, με ή χωρίς αναιμία. Στη χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους μπορεί ο ασθενής να έχει και έλλειψη σιδήρου:. Ο σίδηρος που απορροφάται από την τροφή και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος ενδέχεται να είναι λιγότερος λόγω φλεγμονής του εντέρου. Η τροφή του ατόμου μπορεί να μην περιέχει αρκετό σίδηρο. Οι αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων μπορεί να μειώνουν την ποσότητα του σιδήρου που απορροφάται. Τα φάρμακα ενδέχεται επίσης να προκαλούν εσωτερική αιμορραγία, γεγονός που σημαίνει ότι από το σώμα χάνεται περισσότερος σίδηρος από το φυσιολογικό.
Περίπου οι μισοί ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο σταδίων 2-5 έχουν κάποιας μορφής έλλειψη σιδήρου. Στη χρόνια νεφρική νόσο σταδίου 5, σχεδόν όλοι οι ασθενείς έχουν αναιμία.
Η έλλειψη σιδήρου στη χρόνια νεφρική νόσο εμφανίζεται όταν υπάρχει ανισορροπία μεταξύ της παρεχόμενης προσλαμβανόμενης και της αναγκαίας για το σώμα σας ποσότητας σιδήρου. Αυτή μπορεί να οφείλεται στους εξής λόγους: 1. Στην απώλεια αίματος (συνεπώς και απώλεια σιδήρου) λόγω συχνών εξετάσεων αίματος ή αιμοκάθαρσης, αν η νόσος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο 2. Στη χαμηλή πρόσληψη σιδήρου, η οποία προκαλείται από την κατανάλωση μικρής ποσότητας τροφών που είναι πλούσιες σε σίδηρο ή και στη μειωμένη απορρόφηση σιδήρου από την τροφή προς την κυκλοφορία του αίματος.
Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο μπορεί, επίσης, να εμφανίσουν και έναν τύπο αναιμίας που ονομάζεται «αναιμία χρόνιας νόσου». Η φλεγμονή που συχνά συνδέεται με την αναιμία χρόνιας νόσου μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη σιδήρου λόγω της μειωμένης απορρόφησης σιδήρου από τον γαστρεντερικό σωλήνα ή λόγω της μειωμένης απελευθέρωσης από τα αποθέματα τις αποθήκες σιδήρου.
Ενδέχεται, τέλος, να εμφανίσουν έλλειψη σιδήρου αν λαμβάνουν θεραπεία με διεγερτικό παράγοντα ερυθροποίησης.
Η αναιμία είναι το πιο σύνηθες εξωεντερικό σύμπτωμα της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου. Μεταξύ των διαφόρων μελετών, ο αριθμός των ατόμων με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και σιδηροπενική αναιμία διαφέρει, αλλά έχει φανεί ότι το 36%-76% των πασχόντων εμφανίζει σιδηροπενική αναιμία. Οι κύριοι λόγοι εμφάνισης έλλειψης σιδήρου ή σιδηροπενικής αναιμίας στη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου είναι οι εξής: 1. μεγάλης διάρκειας εσωτερική αιμορραγία εντός του εντέρου 2. μειωμένη απορρόφηση σιδήρου από τη διατροφή λόγω της φλεγμονής στο έντερο 3. μειωμένη πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή, αν η διατροφή δεν περιλαμβάνει ορισμένες τροφές, όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, λόγω του ότι αυξάνουν τα συμπτώματα της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
