Ήθελε να γίνει γιατρός από παιδί, αλλά ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν φανταζόταν ότι θα φθάσει να ανήκει στην crème de la crème των ερευνητών παγκοσμίως. Ο καθηγητής Ογκολογίας Λεωνίδας Πλατανιάς, διευθυντής στο ερευνητικό κέντρο Robert H. Lurie στο Northwestern University του Σικάγο, είναι ένας από τους πιο επιδραστικούς επιστήμονες στο πεδίο του καρκίνου παγκοσμίως, με σημαντικές επιτυχίες και με πολλές βραβεύσεις στο ενεργητικό του.
Η απώλεια του πατέρα του από λευχαιμία τον ώθησε να ασχοληθεί με την Ογκολογία. Με τους συνεργάτες του προσπαθούν να λύσουν την «σπαζοκεφαλιά» του καρκίνου, βρίσκοντας τα κομμάτια που λείπουν από αυτό το τόσο δύσκολο «παζλ». Όπως λέει χαρακτηριστικά, όλα παίζονται στην ταχύτητα, στο πόσο γρήγορα θα αναπτυχθούν νέες θεραπείες, που θα σώζουν περισσότερους ασθενείς.
Λεωνίδας Πλατανιάς: Είναι πολλά αυτά, που δεν ξέρουμε
Με μια σεμνότητα, που χαρακτηρίζει όλους τους «μεγάλους», προσηνής, απλός και χαμογελαστός, μας περιγράφει με απλά λόγια το ερευνητικό του αντικείμενο, χωρίς, ωστόσο, να αρνείται να παραδεχτεί ότι ο καρκίνος είναι για εκείνον η χειρότερη αρρώστια.
Επιπλέον επισημαίνει κατ’ επανάληψη, ότι είναι πολλά ακόμη αυτά, που δεν ξέρει η διεθνής επιστημονική κοινότητα για τον καρκίνο.
Ο διακεκριμένος καθηγητής ήρθε στη χώρα μας από την Αμερική σε ένα ταξίδι – αστραπή, προσκεκλημένος του 21ου Health World, του συνεδρίου που διοργάνωσε το Ελληνο-Αμερικανικό Επιμελητήριο (Greek-American Chamber of Commerce) και είχαμε τη μοναδική ευκαιρία για μια «one to one» συζήτηση για τον καρκίνο.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης, που μας παραχώρησε ο κ. Λεωνίδας Πλατανιάς:
Κύριε Πλατανιά πώς επιλέξατε την Ογκολογία;
Είχα αρχίσει να το σκέφτομαι από παιδί ότι ήθελα να γίνω καρδιολόγος. Ο πατέρας μου έπαθε λευχαιμία όταν ήμουν φοιτητής και δεν υπήρχαν πολλά φάρμακα εκείνη την εποχή και αυτό μου έδειξε την κατεύθυνση. Σκέφτηκα ότι ο καρκίνος είναι πιο σημαντικός και πιο δύσκολος και άλλαξα ειδικότητα, μπήκα στην Ογκολογία.
Είδα τη ζωή διαφορετικά, όπως και το σύστημα υγείας τότε. Εν τω μεταξύ στην Πάτρα, που ήμουν φοιτητής, είχαμε πολλούς καθηγητές που είχαν έρθει από την Αμερική και αυτό με βοήθησε να σκεφτώ να πάω κι εγώ εκεί, για να κάνω έρευνα.
Στην αρχή έκανα ειδικότητα στη Νέα Υόρκη και μετά πήγα στο Σικάγο, όπου έκανα έρευνα στις ιντερφερόνες. Οι ιντερφερόνες είναι ουσίες του ανοσοποιητικού συστήματος και έχουν σχέση με το πώς ανταποκρίνεται ο ανθρώπινος οργανισμός στον καρκίνο. Το περιβάλλον εκεί ήταν πολύ ανταγωνιστικό.
Εκείνη την περίοδο είχε συμβεί κάτι πολύ σημαντικό. Επιστήμονες είχαν ανακαλύψει μια σειρά βιοχημικών αλλαγών, μια ανακάλυψη σημαντική, που όλοι νόμιζαν ότι είναι ολοκληρωμένη. Αλλά δεν ήταν. Άρχισα τότε να κάνω πολύ ριψοκίνδυνα πράγματα στην έρευνα, πράγματα που ήταν ενάντια στο τότε υπάρχον status quo. Και αποδείχτηκε ότι υπήρχαν κι άλλα να βρεθούν, τα οποία ανακαλύψαμε με δυσκολία, αλλά, τελικά, μετά από αυτό άλλαξαν πολλά πράγματα σε αυτό το πεδίο.
Οι αποτυχίες στην έρευνα πώς επιδρούν σε ένα επιστήμονα;
Μπορείς να τα παρατήσεις ή μπορείς να επιμείνεις. Αυτό, που προσωπικά έκανα πάντα, ήταν ότι προσπαθούσα ξανά και δεν με ενδιέφερε αν με απορρίπτανε. Εγώ συνέχιζα να επιμένω και να ξαναπροσπαθώ. Νομίζω αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος.
Τα τελευταία χρόνια έχει επέλθει επανάσταση στην αντιμετώπιση κάποιων μορφών καρκίνου με την ανοσοθεραπεία. Υπάρχει κάτι άλλο καινοτόμο, που περιμένουμε;
Είναι φοβερά δυνατό το ανοσοποιητικό μας σύστημα, έχει τη δυνατότητα να σταματήσει τον καρκίνο. Και τον σταματάει. Όλοι μας έχουμε λίγα καρκινικά κύτταρα, αλλά δεν παθαίνουμε καρκίνο. Γιατί τα σταματάει το ανοσοποιητικό. Όταν δημιουργηθεί καρκίνος, τότε ο τρόπος να του επιτεθεί κανείς είναι με την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού.
Επιστήμονες, που, μάλιστα, βραβεύτηκαν με το Νόμπελ Ιατρικής το 2018, ανακάλυψαν τα λεγόμενα check points. Επειδή ο οργανισμός δεν θέλει να είναι συνέχεια επιθετικό το ανοσοποιητικό σύστημα, υπάρχουν ορισμένα «φρένα» και τα ανακάλυψαν αυτοί. Οπότε αναπτύχθηκαν φάρμακα, που σπάσανε αυτά τα «φρένα» και επέτρεψαν στο ανοσοποιητικό να επιτεθεί στους όγκους. Ωστόσο δεν ξέρουμε ακριβώς πώς να τα χρησιμοποιήσουμε ακόμη, είναι μια πολύ μεγάλη δύναμη που επιτίθεται, αλλά αυτό δεν είναι πολύ στοχευμένο, είναι πολλά αυτά που ακόμη δεν ξέρουμε.
Στα τόσα χρόνια ενασχόλησής σας με τον καρκίνο, έχετε εντοπίσει ποιο είναι εκείνο το χαρακτηριστικό του, που μπλοκάρει τις θεραπείες και ευνοεί τη διασπορά του;
Είναι πολλοί και διαφορετικοί οι καρκίνοι, με διαφορετικές μεταλλάξεις που κάνουν το νόσημα λιγότερο ή περισσότερο επιθετικό. Πιο δύσκολοι είναι οι καρκίνοι στον εγκέφαλο και στο πάγκρεας. Εκεί η ανοσοθεραπεία δεν δουλεύει, ενώ, για παράδειγμα, δουλεύει σε κάποιους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα. Ξέρουμε κάποια πράγματα για τη νόσο, αλλά κάποια άλλα δεν τα ξέρουμε. Για παράδειγμα δεν ξέρουμε γιατί ο καρκίνος του παγκρέατος και του εγκεφάλου είναι χειρότεροι. Στο Τμήμα μας στο Πανεπιστήμιο κάνουμε έρευνα σε αυτά τα δύο νοσήματα και σε λευχαιμίες και έχουμε ενδείξεις για το τι προξενεί αυτή την ανθεκτικότητα, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμη, για να πούμε κάτι με σιγουριά.
Είστε αισιόδοξος για την έκβαση του καρκίνου τα επόμενα χρόνια;
Έχουν γίνει σημαντικά βήματα και υπάρχει μεγάλη ελπίδα τα τελευταία 20 χρόνια με την εφαρμογή της ανοσοθεραπείας. Αυτό, που έχει αλλάξει, είναι ότι υπάρχουν κι άλλες επιστήμες, που τις ενσωματώνουμε στην Ογκολογία και έχουμε πιο γρήγορη πρόοδο, όπως big data, bioinformatics, bioengineer, nanotechnology, AI.
Θα έχουμε καινούριες θεραπείες για κάποιες μορφές καρκίνου, αλλά όταν μιλάμε για ολική εξάλειψη της νόσου, αυτό είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Και δε νομίζω ότι γενικά είναι κοντά σε αυτό η Ιατρική. Αλλά είμαστε κοντά σε ανακαλύψεις, που θα σώσουν πολλούς ανθρώπους.
Αυτή την περίοδο με τι ασχολείστε ερευνητικά;
Τα φάρμακα, που υπάρχουν τώρα, οι λεγόμενοι check point inhibitors, είναι στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Δουλεύουν σε ένα ποσοστό 10-20%, υπάρχουν διαφορές από όγκο σε όγκο.
Αυτό που πιστεύουμε εμείς, είναι ότι υπάρχουν παρόμοιες πρωτεΐνες, που δεν είναι στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων και είναι πιο δύσκολο να τους επιτεθείς. Οπότε προσπαθούμε να δημιουργήσουμε φάρμακα για check points, που είναι μέσα στο κύτταρο. Αυτό παίρνει πιο πολύ χρόνο.
Τι είναι για εσάς ο καρκίνος;
Ο καρκίνος είναι μια πολύ δύσκολη αρρώστια, θα έλεγα η χειρότερη αρρώστια. Αλλά άμα απλά τον κοιτάμε, δεν θα φύγει. Το καλό είναι ότι υπάρχουν νέα φάρμακα και σώζονται όλο και πιο πολλοί άνθρωποι. Η εξάλειψή του είναι μια μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα. Είδαμε τι έγινε με την COVID-19. Υπήρξαν συνεργασίες και έγινε γρήγορα το εμβόλιο, έγινε μεγάλη επένδυση, αλλά στον καρκίνο αντίστοιχα δεν έχει γίνει κάτι σε ανάλογο βαθμό.
Προσπαθούμε συνέχεια να αναπτύξουμε γρήγορα αυτά που βρίσκουμε. Αυτό είναι όλο. Πόσο γρήγορα θα το κάνεις. Αυτό έχει σημασία, πόσο γρήγορα μπορεί να γίνει κάτι, αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση. Ξέρουμε ότι κάποια στιγμή θα βρεθεί ένα φάρμακο για έναν καρκίνο x, που θα σώσει ανθρώπους, αλλά το θέμα είναι πότε θα γίνει αυτό, γιατί στο ενδιάμεσο πεθαίνουν πολλοί.
Διαβάστε επίσης
Ξανθός: “Πανδημία, κλιματική κρίση, πόλεμος και ανισότητες επιβαρύνουν την ψυχική υγεία”
COVID-19: Με 3 τρόπους αύξησε τη νοσηρότητα και θνητότητα στους καρδιοπαθείς
