Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών αύριο στη σκιά της εκρηκτικής αύξησης στη χρήση ουσιών το διάστημα της επιδημίας της COVID-19 λοίμωξης.
Τα λύματα “καρφώνουν” τους χρήστες ενώ “αγκάθι” παραμένουν οι επανεισαγωγές σε προγράμματα απεξάρτησης ατόμων, τα οποία έχουν προσπαθήσει να ξεκόψουν κι άλλες φορές, αλλά δεν τα κατάφεραν κι έκαναν υποτροπή.
Τα στοιχεία, που κατά καιρούς παρουσιάζει ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ Νίκος Θωμαΐδης – ο οποίος με τους συνεργάτες του μελετά τα λύματα, στο πλαίσιο της επιδημίας του κορονοϊού – δείχνουν μεγάλη αύξηση στη χρήση ψυχοφαρμάκων και αντικαταθλιπτικών, καθώς και αλκοόλ, κοκαΐνης και άλλων ναρκωτικών ουσιών.
Ειδικά η χρήση κοκαΐνης έχει διπλασιαστεί στο λεκανοπέδιο Αττικής.
Σύμφωνα, εξάλλου, με επικαιροποιημένα στοιχεία από την έκθεση του ΟΗΕ, για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και για την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC), η παγκόσμια παραγωγή κοκαΐνης έφτασε σε νέο ιστορικό υψηλό, σχεδόν τις 2.000 τόνους το 2017.
Με 1.976 τόνους η παραγωγή κοκαΐνης σημείωσε αύξηση κατά 25% σε σχέση με το 2016, χρονιά κατά την οποία είχε σημειώσει αύξηση κατά ένα τέταρτο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του UNODC.
Η χρήση κοκαΐνης υψηλής καθαρότητας και κάνναβης υψηλής περιεκτικότητας στη δραστική ουσία THC αυξάνονται συνεχώς. Στους δρόμους, που είναι οι πιάτσες (open drug scenes), είναι αντιληπτή η εξαπλωμένη χρήση της κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης (σίσα, γνωστή και ως η κοκαΐνη των φτωχών).
Η “κατάρα” της υποτροπής
Στην πλειοψηφία του κόσμου υπάρχει η αντίληψη ότι οι άνθρωποι πάνε μια φορά σε πρόγραμμα απεξάρτησης και έλυσαν για πάντα το πρόβλημά τους. Όμως τόσο τα ελληνικά, όσο και τα ευρωπαϊκά στοιχεία δείχνουν το αντίθετο. Η υποτροπή, όπως λένε και κάποιοι επαγγελματίες υγείας, που εργάζονται σε μονάδες απεξάρτησης και υποκατάστασης, μπορεί να αποτελεί μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας.
“Η ενοχή, που καλλιεργείται, όμως, από κάποιες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την υποτροπή και η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης για τον κίνδυνο υπερβολικής δόσης, μετά από μια μακρά περίοδο αποχής από τα οπιούχα – όταν ο χρήστης έχει απωλέσει την ανοχή του – οδηγούν σε θανάτους, που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί ή σε άλλα ανεπιθύμητα αποτελέσματα”, λέει στο Healthstories ο υπεύθυνος Μείωσης Βλάβης του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή», Μάριος Ατζέμης.
Τα προγράμματα απεξάρτησης
Δυστυχώς παραμένει μη προσβάσιμη στους άμεσα θιγόμενους και στους streetworkers η ουσία ναλοξόνη, το αντίδοτο στην υπερβολική δόση. Η χρήση της, βάσει νόμου, είναι ιατρική πράξη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και η ευρύτερη χρήση της θα μπορούσε να σώσει πολλές ζωές…
Τα περισσότερα προγράμματα απεξάρτησης και οι μονάδες, που υπάγονται σε αυτά, είναι ως επί το πλείστον σχεδιασμένα για ελληνόφωνους χρήστες ηρωίνης και βενζοδιαζεπινών.
Ωστόσο δεν υπάρχει επαρκής θεραπευτική απάντηση για αυτούς τους ανθρώπους, όπως δεν υπάρχουν και επαρκείς μονάδες (είναι ελάχιστες συν και μια κινητή του ΚΕΘΕΑ) για τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό νεαρών ανδρών και εφήβων προσφύγων χρηστών, που κυκλοφορούν στις πιάτσες στην Αθήνα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Επιπλέον είναι ελάχιστα τα gender sensitive προγράμματα, που να απευθύνονται σε γυναίκες ή σε άλλα άτομα.
Συμμετοχή στις αποφάσεις
Μέσα σε όλα αυτά είναι έτοιμα από τον Μάρτιο και παραμένουν σε αναμονή για έγκριση από την αρμόδια διϋπουργική επιτροπή υπό τον πρωθυπουργό, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Ναρκωτικά και η Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά 2021-2025, τα οποία είναι πολύ κοντά σε φιλοσοφία και σε σκεπτικό με τα αντίστοιχα της ΕΕ.
Το ακόμη πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι για πρώτη φορά συμπεριλαμβάνουν ιδέες και προτάσεις από άτομα στο πεδίο, κυρίως της μείωσης βλάβης, αλλά και από την άμεσα θιγόμενη κοινότητα, δηλαδή από τους χρήστες.
Ενεργοί και πρώην χρήστες είναι οι πλέον κατάλληλοι για να βοηθήσουν στη χάραξη στρατηγικών και προγραμμάτων για τα ναρκωτικά και για τα προγράμματα απεξάρτησης. Διαθέτουν την εμπειρία, πολλοί από αυτούς εργάζονται στο πεδίο και – κακά τα ψέματα – μιλάνε την ίδια γλώσσα με τους ωφελούμενους, ξέροντας τους κώδικες για να “σπάσουν” τις άμυνες και για να συνάψουν έναν συνεκτικό δεσμό με ανθρώπους εξαιρετικά ευάλωτους.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε οδηγίες, που έχει συντάξει μαζί με το United Nations Office for Drugs and Crime (UNODC), συστήνει τη συμμετοχή ομότιμων και ΜΚΟ της κοινότητας και της ευρύτερης Κοινωνίας των Πολιτών στην θεραπευτική αντιμετώπιση των οροθετικών χρηστών ενέσιμων ουσιών.
Όπως μας εξηγεί ο κ. Ατζέμης, στις βασικές αρχές για τους οροθετικούς ενέσιμους χρήστες υπάρχει η ”συμμετοχή ωφελούμενων” (Principle nr 6), η οποία αναφέρει ότι οι οροθετικοί εξαρτημένοι χρήστες δεν πρέπει να είναι παθητικοί δέκτες της θεραπείας, αλλά να συμμετέχουν συνολικά στον σχεδιασμό, στην πραγματοποίηση, στην αξιολόγηση και στην παρακολούθηση των υπηρεσιών.
“Αυτοί, που ζουν με την υπάρχουσα εμπειρία, έχουν γνώση των αναγκών και των δικών τους και των ομότιμών τους και μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στο να εκπαιδεύσουν άλλους σε θέματα, όπως η συμμόρφωση στην τήρηση της αντιρετροϊκής θεραπείας, στις παρενέργειές της με άλλα φάρμακα ή ναρκωτικά, αλλά πάνω απ’ όλα σε στρατηγικές υπέρβασης δυσχερειών και προβλημάτων”, αναφέρει μεταξύ άλλων.
Principle nr 7 είναι η “συμμετοχή της κοινότητας και άλλων εμπλεκομένων μερών” (stakeholders).
“Κάθε χρόνο ακούμε τον αυτοδοξαστικό μονόλογο των επονομαζόμενων ειδικών για τα ναρκωτικά και αυτών που χαράζουν τις πολιτικές για τα ναρκωτικά, συνήθως για εμάς χωρίς εμάς. Κάθε χρόνο μετράμε απώλειες φίλων, γνωστών και συγγενών, που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με απλούστατα μέσα, που δεν κοστίζουν σε χρήμα, αλλά σώζουν ζωές, όπως η ναλοξόνη.
Βλέπουμε ξανά την επανεμφάνιση του HIV στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και αναρωτιόμαστε τι, ακριβώς, δεν έγινε κατανοητό από την προηγούμενη έκρηξη. Γιατί δεν υπάρχουν ακόμη Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, πολλά και λειτουργικά προγράμματα ανταλλαγής και διανομής συρίγγων και ενίσχυση των υπηρεσιών πρώτης γραμμής.
Για εμάς, την άμεσα θιγόμενη κοινότητα των ενεργών και των πρώην χρηστών, κάθε μέρα από τη ζωή μας είναι Παγκόσμια Ημέρα και είναι επιζήμιο και αναχρονιστικό να λαμβάνονται αποφάσεις, που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές μας, ερήμην μας. Το σύνθημά μας διαχρονικά παραμένει το ίδιο, ώστε να υπενθυμίζει πως δεν θέλουμε τίποτα για εμάς χωρίς εμάς”, τονίζει ο υπεύθυνος Μείωσης Βλάβης του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», Μάριος Ατζέμης.
