Πολλές φορές, ξεκινώντας να κάνουμε μια συνέντευξη με κάποιον φτασμένο – όπως λέμε – επιστήμονα, αναρωτιόμαστε τι διαφορετικό μπορεί να έχει, που τον έκανε να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους συναδέλφους του. Η απάντηση είναι μάλλον απλή. Δεν είναι μόνο οι περγαμηνές και η πολυετής εμπειρία. Είναι το να μην ξεχνάς να παραμένεις πάνω από όλα άνθρωπος, απέναντι σε όλους ανεξαιρέτως. Η περίπτωση του καρδιοχειρουργού, καθηγητή Δημήτρη Χρ. Ηλιόπουλου μάλλον εμπίπτει σε αυτό. Προσηνής, ευχάριστος και ευγενής, σε κάνει να ξεχνάς την ιδιότητά του. Χαμογελά νοσταλγικά, όταν θυμάται τα παιδικά του χρόνια στον Βόλο, «σκοτεινιάζει» όταν σκέπτεται ασθενείς, που δεν τα κατάφεραν. Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Δ. Ηλιόπουλος μιλά για την καρδιοχειρουργική, το περιστατικό που θυμάται και την κλίση στα εικαστικά.
Κύριε Ηλιόπουλε πώς επιλέξατε την καρδιοχειρουργική;
Η αρχική μου επιλογή ήταν να γίνω χειρουργός. Είμαι άνθρωπος της δράσης. Μου ταίριαζε πάντα να επιλύω γρήγορα τα προβλήματα και να βλέπω τα αποτελέσματα άμεσα. Ο χειρουργός καλείται να πάρει τις κατάλληλες αποφάσεις και σε γρήγορο χρόνο. Η καρδιοχειρουργική είναι η κορωνίδα των χειρουργικών ειδικοτήτων.
Πάντα μου άρεσαν τα δύσκολα στη ζωή μου. Επιπλέον ο κάθε ασθενής είναι μοναδική περίπτωσh και αυτό με ξεκουράζει. Δεν θα μπορούσα ποτέ να εργάζομαι σε συνθήκες ρουτίνας. Επιπλέον η ταχύτητα των αποφάσεων, η λεπτότητα των κινήσεων και ο σεβασμός στο ανθρώπινο σώμα ταιριάζουν με την προσωπικότητά μου. Άλλο ένα χαρακτηριστικό του καρδιοχειρουργού είναι να έχει μεγάλη αίσθηση της αισθητικής. Σαν τον πετυχημένο αρχιτέκτονα που απολαμβάνει ένα υψηλής αισθητικής κτίριο.
Είμαι διαχρονικά ερωτευμένος με αυτό που κάνω και γι΄αυτό νιώθω πλήρης. Έχοντας πραγματοποιήσει χιλιάδες καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, νιώθω ευλογημένος και πολύ τυχερός, που υπηρετώ αυτήν την ειδικότητα.
Τι είναι αυτό, που κάνει έναν καρδιοχειρουργό πετυχημένο;
Πρώτα απ΄όλα κάθε άνθρωπος που μπορεί να ξυριστεί, όπως έλεγε ο καθηγητής Χρηστέας, μπορεί να γίνει πετυχημένος χειρουργός. Όλες οι κινήσεις βρίσκονται στον εγκέφαλο, που πολλές φορές τρέχει με υψηλές ταχύτητες. Ο πετυχημένος καρδιοχειρουργός έχει μια μακρά πορεία μέχρι να μεστώσει. Ξεκινά από τα βασικά και σταδιακά και, αν είναι τυχερός να έχει, πέρα από τα γνωρίσματα του χαρακτήρα του, και καλούς δασκάλους, φτάνει σε υψηλά επίπεδα τόσο τεχνικής όσο και λήψης κλινικών αποφάσεων. Αυτά μαζί με την επιμονή και προσήλωση στους υψηλούς στόχους φέρνουν τα άριστα αποτελέσματα.
Ο πετυχημένος καρδιοχειρουργός είναι μια μοναχική περίπτωση ανθρώπου. Λίγοι από το περιβάλλον του γνωρίζουν και καταλαβαίνουν την πορεία του. Πρέπει να είναι φιλόδοξος με την καλή έννοια, να έχει εγωισμό και παράλληλα να είναι πολύ συναισθηματικός. Πάντα να σκέφτεται ότι χειρουργεί ανθρώπους και όχι αριθμούς. Να σέβεται το μεγαλύτερο θείο δημιούργημα. Έχοντας αυτά και με σκληρή δουλειά, μελετώντας κάθε νεότερο στην επιστήμη του και κάνοντας συνεχώς αυτοκριτική του έργου του μπορεί να προχωρήσει. Βέβαια, όπως έλεγε ο Denton Cooley “You have to be good and lucky”.
Μέχρι τώρα νιώθω πολύ ευτυχισμένος, που ακολούθησα και υπηρετώ αυτή την ειδικότητα. Όμως πέρα από τα χαρακτηριστικά του χειρουργού πρέπει να εκτιμάται από τους συναδέλφους του για την συνολική προσωπικότητά του και όχι μόνο για την αναγνωρισιμότητά του. Η ερώτηση που μου θέσατε, όπως καταλαβαίνετε, είναι βιωματική. Για μένα ο πετυχημένος καρδιοχειρουργός δεν είναι μόνο ο οικονομικά και κοινωνικά εύρωστος, όπως συνήθως ορίζει η κοινωνία, αλλά αυτός που συνδυάζει την τέχνη της χειρουργικής με την ανθρωπιά.
Πώς αντιδράτε σε περιπτώσεις, που η έκβαση δεν είναι καλή για τον ασθενή;
O ιατρός και ιδιαίτερα ο καρδιοχειρουργός δεν συμβιβάζεται με την απώλεια του ασθενούς του. Το θεωρεί προσωπική ήττα, όμως τα ποσοστά θνητότητας και νοσηρότητας είναι αμείλικτα. Πάντα, όμως, ανεξάρτητα με την βαρύτητα μιας καρδιοχειρουργικής επέμβασης το κυρίαρχο ερώτημα που τίθεται είναι, αν ο ασθενής αυτός πρέπει να αντιμετωπισθεί χειρουργικά. Είναι αυτό, που ονομάζεται ενδείξεις επεμβάσεως. Αν ο χειρουργός πορεύεται με γνώμονα τις ενδείξεις, έχει την συνείδησή του ήρεμη και προσπαθεί για το καλύτερο του ασθενούς του. Αν η έκβαση δεν είναι η αναμενόμενη, πρέπει να προβληματίζεται και να ανιχνεύει τις τυχόν αβλεψίες.
Έτσι, για μένα, η σωστή αντίδραση είναι να ξεφεύγω από τον στείρο εγωισμό που μας διακατέχει πολλές φορές. Να αναλύω σωστά και να εφαρμόζω τα πορίσματα των αναλύσεών μου στους επόμενους ασθενείς. Δεν αντιδρώ ποτέ δικαιολογητικά για τον εαυτό μου. Σκέφτομαι πάντα ότι ο ασθενής μου είναι μοναδικός και προσπαθώ να εφαρμόζω ορθά την τέχνη της χειρουργικής.
Πώς προχωρά η καρδιοχειρουργική στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες;
Η καρδιοχειρουργική στην Ελλάδα είναι υψηλότατου επιπέδου, εφάμιλλη με αυτήν που εφαρμόζεται στα μεγάλα κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής. Άλλωστε ο μεγαλύτερος αριθμός των ικανών συναδέλφων μου έχει εκπαιδευθεί ή μετεκπαιδευθεί στο εξωτερικό.
Ερχόμενοι πίσω στην πατρίδα, μας μετάγγισαν το ορθολογικό πνεύμα της εκπαίδευσης που πήραν. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι οι Έλληνες καρδιοχειρουργοί έχουν ισχυρότατη παρουσία με δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις των αποτελεσμάτων τους σε διεθνή συνέδρια. Νομίζω πως είμαστε σε άριστο επίπεδο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Ποια είναι η σύγχρονη τάση στην καρδιοχειρουργική, τι αναμένεται στο εγγύς μέλλον;
Η καρδιοχειρουργική ζει μια μεγάλη επανάσταση. Η θωρακοσκοπική και ρομποτική χειρουργική για διορθώσεις βαλβίδων εφαρμόζεται πλέον σε καθημερινή βάση και οι μεγάλες τομές θα αντικατασταθούν από τις μικρές, λιγότερο επώδυνες για τους ασθενείς. Για τις αορτοστεφανιαίες παρακάμψεις η χρήση των αρτηριακών μοσχευμάτων επικρατεί ιδιαίτερα στους διαβητικούς και νέους ασθενείς. Η χρήση αρτηριακών μοσχευμάτων έχει βελτιώσει κατά πολύ τα μακροχρόνια αποτελέσματα της αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) και αυτό μεταφράζεται όχι μόνο σε παράταση του προσδόκιμου επιβίωσης, αλλά και στην ποιότητα της ζωής του ασθενούς.
Υπάρχει κάποιο περιστατικό, που θυμάστε έντονα από τη μέχρι τώρα πορεία σας;
Υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις ασθενών, που θα θυμάμαι έντονα όσο ζω. Άλλωστε με εμπειρία 11.000 καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων και μάχιμη ζωή στην καρδιοχειρουργική, πάντα υπάρχουν συγκινησιακές εξάρσεις.
Θυμάμαι το ικετευτικό βλέμμα πολλών ασθενών μου και συγγενών τους. Θυμάμαι γονείς που επανενώθηκαν με τα παιδιά τους, λόγω της βαρύτητας της επέμβασης. Ο χειρουργός είναι και εξομολόγος. Οι ασθενείς του εκμυστηρεύονται τα πολύ προσωπικά τους, που σε άλλες συνθήκες δεν θα τολμούσαν να τα πουν πουθενά.
Έντονα στην μνήμη μου υπάρχει ένας ασθενής, που χειρούργησα πριν από πολλά χρόνια, 90 ετών τότε, ο οποίος μου ζήτησε να καθίσω δίπλα του στο κρεβάτι, λίγο πριν χειρουργηθεί. Μου είπε επί λέξει: «Γιατρέ, δεν θέλω να πεθάνω με τέτοιο βάρος στην ψυχή μου. Εμένα, που με βλέπεις, είμαι ο καπετάν Νικηφόρος, αντάρτης τα χρόνια της Κατοχής στο Πήλιο. Διέταξα την ενέδρα και εκτέλεση 6 Γερμανών στρατιωτών, αγνοώντας τα αντίποινα των κατακτητών, που κάψανε το χωριό Δράκεια και εκτέλεσαν 250 αθώους αμάχους. Άνδρες και γυναικόπαιδα. Ένα χωριό ξεκληρίστηκε. Είναι το μεγάλο μου μυστικό, σ’ το εμπιστεύομαι, δεν θέλω να το πάρω, αν πεθάνω, στον τάφο μου». Συγκλονίστηκα, γιατί άθελά μου βρέθηκα στο επίκεντρο ιστορικών, για την πατρίδα μας, στιγμών. Στη δίνη και αγριότητα του πολέμου, με παράπλευρες απώλειες τόσους αθώους ανθρώπους. Ο καπετάν Νικηφόρος τότε, κάνοντας αυτοκριτική, μου είχε πει ότι ποτέ δεν θα προέβαινε σε αυτήν την πράξη, αν γνώριζε τις συνέπειες.
Βλέπετε, ο γιατρός διαχειρίζεται ανθρώπινες ψυχές, που κρύβουν μεγάλα μυστικά και καλείται να συμμετέχει με συναίσθημα σε αυτές τις καταστάσεις και να βοηθά τους ασθενείς σε πολλά επίπεδα.
Είστε πατέρας τριών παιδιών. Είναι κάποιο από αυτά χειρουργός;
Έχω τρία παιδιά μεγάλα, που ευτύχησα να τα δω σπουδαγμένα. Κανένα τους δεν έγινε γιατρός. Αυτό το θεωρώ ευτύχημα, γιατί δεν ήθελα τα παιδιά μου να συγκρίνονται καθημερινά με μένα.
Ελεύθερος χρόνος υπάρχει; Πώς τον αξιοποιείτε;
Τον ελεύθερο χρόνο μου τον διαθέτω στη μελέτη της παγκόσμιας ιστορίας και στο να ακούω μουσική. Μου αρέσει, επίσης, πολύ να ζωγραφίζω. Χωρίς να το καταλάβω, έχοντας κλίση στις εικαστικές τέχνες, οδηγήθηκα σε μια ειδικότητα, που ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι η υψηλή αίσθηση της αισθητικής. Φανταστείτε ότι στο Houston έμαθα πρόσφατα, ότι ο μεγάλος Michael De Bakey προσλάμβανε ειδικευόμενους, που ήξεραν μουσική, ζωγραφική και ήταν γνώστες των εικαστικών τεχνών.
Τη συνέντευξη παραχώρησε ο κ. Ηλιόπουλος στο Mononews.
