Καθώς πολλές γυναίκες περνούν στην περιεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση, οι ορμονικές τους διακυμάνσεις επηρεάζουν όχι μόνο τον κύκλο και την ψυχολογία, αλλά και την υγεία των ματιών.
Η πτώση των οιστρογόνων και η μεταβολή των επιπέδων προγεστερόνης επιδρούν στην παραγωγή και σύσταση των δακρύων, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ξηροφθαλμία, ερεθισμός και έντονη ανάγκη τριψίματος.
Αυτό το συχνά υποτιμημένο πρόβλημα στην περιεμμηνόπαυση, μπορεί να οδηγήσει σε μαύρους κύκλους γύρω από τα μάτια, κάτι που εντοπίζεται ιδιαίτερα στην περιοχή κάτω από το ένα μάτι, όταν η πίεση και το τρίψιμο είναι εντονότερα από τη μία πλευρά.
Ορμόνες και οφθαλμική επιφάνεια
Τα οιστρογόνα παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της λιπιδικής στιβάδας του δακρυϊκού φιλμ, ενώ η προγεστερόνη συμμετέχει στην κυτταρική λειτουργία των αδένων του Meibomius. Όταν τα επίπεδα αυτών των ορμονών πέφτουν κατά τη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης, η έκκριση των λιπιδίων μειώνεται, με συνέπεια αυξημένη εξάτμιση των δακρύων και μειωμένη σταθερότητα του δακρυϊκού φιλμ. Η ξηροφθαλμία εκδηλώνεται με αίσθημα καύσου, κνησμού και ξένου σώματος, που ωθεί πολλές γυναίκες να τρίβουν συνεχώς τα μάτια τους, ειδικά τους θερμότερους μήνες που οι δακρυϊκές εκκρίσεις είναι ακόμη πιο ασταθείς λόγω αέρα, ήλιου ή κλιματισμού.
Επίπτωση στο περίγυρο των ματιών
Η επαναλαμβανόμενη τριβή προκαλεί συσσώρευση μελανίνης και διάταση των τριχοειδών κάτω από το δέρμα της περιοφθαλμικής περιοχής. Έτσι, δημιουργούνται μαύροι κύκλοι, οι οποίοι μπορεί να εντοπίζονται σε ένα ή και στα δύο μάτια, αναλόγως της συνήθειας τρίψιματος. Η τοπική ευαισθησία από την τριβή επιδεινώνεται αν υπάρχει υποκείμενη αλλεργική ρινίτιδα ή αποφρακτική δυσλειτουργία των ιγμορείων, που συχνά συνοδεύει την περιεμμηνόπαυση λόγω ανοχής σε αλλεργιογόνα.
Επιπλέον, η έλλειψη επαρκούς ύπνου και η κόπωση – συχνά συνυπάρχουσες με τις νυχτερινές εξάψεις και τη διαταραγμένη διάσπαση ύπνου – επιβαρύνουν την εμφάνιση των μαύρων κύκλων. Η κακή μικροκυκλοφορία στις περιγγυρικές περιοχές μπορεί να επιδεινώσει τη συλλογή αίματος και υγρού, κάνοντας το χρώμα πιο σκούρο.
Διαφορική διάγνωση
Αν και οι ορμονικές αλλαγές είναι συχνή αιτία ξηροφθαλμίας στην περιεμμηνόπαυση, είναι σημαντικό να εξεταστούν και άλλες πιθανές αιτίες πριν καταλήξει κανείς σε οριστική διάγνωση. Αλλεργίες, ρινικές παθήσεις, χρήση φακών επαφής ή τοπικών φαρμάκων, καθαρά περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. συνεχής έκθεση σε οθόνες, ξηρό κλίμα) και νευρολογικές διαταραχές πρέπει να αποκλειστούν. Επιπλέον, η μονόπλευρη εμφάνιση συμπτωμάτων μπορεί να υποδεικνύει τοπική φλεγμονή, μόλυνση ή σχηματισμό ιγμορείου, οπότε ο ιατρικός έλεγχος είναι απαραίτητος.
Οδηγίες αντιμετώπισης
Εξέταση σε εξειδικευμένο οφθαλμίατρο: Ζητήστε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων δοκιμών σχηματισμού δακρύων (Schirmer test) και αξιολόγησης της στιβάδας λιπιδίων (meibography), ώστε να επιβεβαιωθεί η ξηροφθαλμία λόγω ορμονών ή άλλων αιτιών.
Τεχνητά δάκρυα και ενυδατικές αλοιφές: Χρησιμοποιήστε υδαρές οφθαλμικές σταγόνες χωρίς συντηρητικά αρκετές φορές την ημέρα, ιδιαίτερα πριν βγείτε έξω, και το βράδυ αλοιφές που ενισχύουν τη λιπαντικό στρώμα.
Ορμονική υποκατάσταση (σε συνεργασία με γυναικολόγο): Εάν οι διαταραχές είναι σοβαρές και συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα περιεμμηνόπαυσης, ο γυναικολόγος μπορεί να προτείνει ήπια ορμονική θεραπεία, που βελτιώνει και τις οφθαλμικές εκκριτικές λειτουργίες μέσω αύξησης οιστρογόνων.
Προστασία από περιβαλλοντικούς παράγοντες: Φορέστε γυαλιά προστασίας από τον άνεμο και τον ήλιο, χρησιμοποιήστε υγραντήρα στο σπίτι αν κατοικείτε σε ξηρό κλίμα, και περιορίστε τις συνεχείς ώρες μπροστά σε οθόνες.
Τρόπος ζωής και διατροφή: Ενυδατωθείτε επαρκώς, προσθέστε στη διατροφή σας ω-3 λιπαρά (ελαιόλαδο, λιναρόσπορο, λιπαρά ψάρια) και φροντίστε να κοιμάστε σωστά, καθώς η έλλειψη ξεκούρασης επιδεινώνει τα συμπτώματα.
Τοπική φροντίδα δέρματος: Χρησιμοποιήστε ήπιες, υποαλλεργικές κρέμες ματιών με εκχύλισμα αγγουριού ή αντίστοιχα ενυδατικά συστατικά. Αποφύγετε έντονες χημικές φόρμουλες ή βαφές σε αυτή την ευαίσθητη περιοχή.
Οι ορμονικές αλλαγές της περιεμμηνόπαυσης
Οι ορμονικές αλλαγές της περιεμμηνόπαυσης μπορούν πράγματι να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα των δακρύων και να οδηγήσουν σε ξηροφθαλμία, ερεθισμό και, μέσω του επαναλαμβανόμενου τριξίματος, στη δημιουργία μαύρων κύκλων κάτω από τα μάτια.
Ωστόσο, επειδή τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται ταυτόχρονα σε άλλους παράγοντες (αλλεργίες, ρινικά προβλήματα, τρόπος ύπνου), είναι απαραίτητη η οφθαλμολογική και, εάν χρειάζεται, δερματολογική αξιολόγηση.
Με τη σωστή διάγνωση, την κατάλληλη φαρμακοθεραπεία και αλλαγές στον τρόπο ζωής, η όψη των ματιών μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά, προσφέροντας ανακούφιση και αισθητική ανανέωση στο πρόσωπο.
Ευάγγελος Γκικόντες, Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος M.Sc.Hom
Photo Shutterstock
