Τελευταία, την προσοχή του επιστημονικού ενδιαφέροντος έχει τραβήξει η λεγόμενη διατροφική πυξίδα των τροφίμων. Ένα εξελιγμένο σύστημα, που προσδιορίζει τη θρεπτικότητα των τροφίμων και έρχεται από τη σχολή Friedman Επιστήμης και Πολιτικής της Διατροφής του Πανεπιστημίου Ταφτς, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.
Πώς προσδιορίζεται η θρεπτικότητα των τροφίμων
Γενικότερα, τα συστήματα προσδιορισμού της θρεπτικότητας προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα προφίλ για το πόσο υγιεινό είναι ένα τρόφιμο, προκειμένου να διευκολυνθεί η σήμανση στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας, να δημιουργηθούν προειδοποιητικές ετικέτες, και να αξιολογηθεί το τρόφιμο αυτό ευκολότερα από τον καταναλωτή.
Η διατροφική πυξίδα αναφέρεται ουσιαστικά σε ένα αξιολογικό σκορ εύρους από 1 (το λιγότερο υγιεινό) έως 100 (το πιο υγιεινό), το οποίο προκύπτει, λαμβάνοντας υπόψη ένα ευρύτερο φάσμα χαρακτηριστικών των τροφίμων. Έτσι, το σκορ αυτό προκύπτει από έναν αλγόριθμο, που αναλύει 54 χαρακτηριστικά σε 9 τομείς που σχετίζονται με την υγεία: αναλογίες θρεπτικών ουσιών (π.χ. ποιότητα λιπαρών [αναλογία ακόρεστων προς κορεσμένα λιπαρά], ποιότητα υδατανθράκων [αναλογία υδατανθράκων προς φυτικές ίνες] ή ποιότητα μετάλλων [αναλογία καλίου προς νάτριο]), βιταμίνες, μέταλλα, συστατικά τροφίμων, πρόσθετα (π.χ. βλαβερά για την υγεία νιτρικά ή προστιθέμενα σάκχαρα στα επεξεργασμένα κρέατα ή π.χ. παρουσία χρωμάτων, βελτιωτικών γεύσης ή τεχνητών γλυκαντικών), επεξεργασία (π.χ. τηγάνισμα ή υπερεπεξεργασία ή διαδικασία ζύμωσης), συγκεκριμένα λιπίδια, φυτικές ίνες και πρωτεΐνες αλλά και φυτοχημικές ουσίες (π.χ. παρουσία πολυφαινολών ή προβιοτικών ουσιών).
Το σκορ της διατροφικής πυξίδας ανά κατηγορία τροφίμων
Η βαθμολογία πάνω από 70 θεωρείται ένα αξιόλογο σκορ, για να ενθαρρυνθεί η κατανάλωση ενός προϊόντος. Τα τρόφιμα ή ποτά με βαθμολογία 31 έως 69 πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, ενώ εκείνα, που βαθμολογούνται από 30 και κάτω, πρέπει να καταναλώνονται όσο γίνεται λιγότερο.
Ενδιαφέρον παρουσίασε η μέση βαθμολογία μιας κατηγορίας τροφίμων με βάση το σκορ της διατροφικής πυξίδας.
Τα σνακ και τα γλυκά επιδόρπια παρουσίασαν κατά μέσο όρο σκορ 16,5 τη στιγμή που τα όσπρια, οι σπόροι και οι ξηροί καρποί έχουν μέσο σκορ 78,5. Η διατροφική πυξίδα για το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά και τα αβγά υποδεικνύει μέσο σκορ 35 (θαλασσινά 67, πουλερικά 42,7 και μοσχάρι 24,9), ενώ για τα ποτά 33.
Για τα αναψυκτικά τύπου κόλα και τα αθλητικά ή ενεργειακά ποτά το αντίστοιχο μέσο σκορ είναι 1 με 2, ενώ για τους φυσικούς χυμούς φρούτων ή λαχανικών το μέσο σκορ θρεπτικότητας είναι 68 (χυμός μήλου 55, χυμός καρότου 84 με κορυφαίο τον χυμό τομάτας που λαμβάνει άριστα 100). Οι έτοιμοι συσκευασμένοι φρουτουχυμοί αξιολογούνται με μόνο 19.
Τα φρούτα έχουν κατά μέσο όρο σκορ 74, ενώ τα αμυλώδη λαχανικά 43 σε σχέση με το 88 των πράσινων λαχανικών. Ειδικά για τα φρούτα χρήζει αναφοράς ότι τα περισσότερα βαθμολογούνται με 100 εκτός από αυτά που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σακχάρων και λαμβάνουν χαμηλότερο σκορ, παρ’ όλ’αυτά πάνω από 70.
Τα δημητριακά βρώμης παρουσιάζουν σκορ 95, τα ζυμαρικά ολικής άλεσης 70, το ψωμί ολικής άλεσης 60, το λευκό ρύζι 10 και το ψωμί-πίτα 1. Τέλος, το ελαιόλαδο αποτελώντας σταθερή διατροφική αξία έλαβε σκορ 80.
Τα σκορ των τροφίμων και η διατροφική πυξίδα
• Ακατέργαστα φρούτα 100
• Ωμά λαχανικά 100
• Όσπρια, ξηροί καρποί και σπόροι
• Ψάρια (αν μαγειρευτούν απλά) 100
• Χυμοί φρούτων & λαχανικών 67
• Θαλασσινά 67
• Πουλερικά 42,7
• Αμυλούχα λαχανικά 43,2
• Αναψυκτικά & ενεργειακά ποτά με ζάχαρη 27,6
• Μοσχάρι 24,9
• Σνακ & γλυκά επιδόρπια 16,4
Ανακεφαλαίωση: Τα θετικά στοιχεία της διατροφικής πυξίδας
Τα υπάρχοντα συστήματα αξιολόγησης θρεπτικότητας συχνά αξιολογούν σχετικά λίγα θρεπτικά συστατικά, ενώ χρησιμοποιούν ασυνεπή κριτήρια σε όλες τις κατηγορίες τροφίμων. Το σύστημα της διατροφικής πυξίδας φαίνεται να αξιολογεί το μεγαλύτερο μέρος της υπάρχουσας γνώσης για τα τρόφιμα και να επικεντρώνει τόσο στα ευεργετικά, όσο και στα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά των τροφίμων.
Ενσωματώνει όχι μόνο μακροθρεπτικά συστατικά, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, αλλά και άλλα σχετιζόμενα με την υγεία συστατικά, όπως φυτοχημικές ενώσεις, προβιοτικά μέχρι και τον τρόπο επεξεργασίας του τροφίμου. Υπό αυτή την έννοια, καταφέρνει να συμπεριλάβει όλα τα παραπάνω σε έναν, μόνο, αριθμό και να αποτελέσει ένα εύχρηστο εργαλείο, τόσο για τον καταναλωτή, όσο και για τον επαγγελματία διαιτολόγο.
Tips
1. Η διατροφική πυξίδα αποτελεί ένα έξτρα επικουρικό εργαλείο
2. Το σκορ είναι ένα χρήσιμο νούμερο αξιολόγησης της θρεπτικότητας των τροφίμων
3. Το εργαλείο αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται συνδυαστικά με άλλα υπάρχοντα εργαλεία, όπως π.χ. ο γλυκαιμικός δείκτης των τροφίμων
4. Η διατροφική πυξίδα δεν εισάγει καινούριο διατροφικό πρότυπο, απλά βοηθά να γίνει κατανοητό το ήδη υπάρχον
5. Οι αρχές της μεσογειακής διατροφής και της πυραμίδας σε συνδυασμό με τη φυσική δραστηριότητα εξακολουθούν να αποτελούν τον «χρυσό κανόνα» του υγιεινοδιαιτητικού τρόπου ζωής.
Βασίλειος Παπαμίκος
Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΓΝΑ – Κοργιαλένειο Μπενάκειο
M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης
MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών
Πτυχιούχος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Διαβάστε επίσης
Σοβαρές αδυναμίες στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων ανέδειξε η πανδημία της COVID-19
Συνέντευξη Μ. Γκάγκα: Η επιδημία δεν έχει ξεφύγει, υπάρχει plan B
Πώς δρουν τα νέα χάπια για τον κορωνοϊό – Δύο διακεκριμένοι καθηγητές εξηγούν
