Η υδροκεφαλία ή υδροκέφαλος είναι μια συχνή πάθηση που επηρεάζει όλες τις ηλικίες, από νεογνά έως ηλικιωμένους ασθενείς.
Η λέξη υδροκεφαλία είναι σύνθετη και προέρχεται από το ύδωρ + κεφαλή. Ασθενείς που πάσχουν από υδροκεφαλία έχουν περίσσεια εγκεφαλονωτιαίου υγρού στον εγκέφαλο τους.
Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι ένα διαυγές υγρό που βρίσκεται εντός του κρανίου και της σπονδυλικής στήλης και προστατεύει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Πολλές παθήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε υδροκεφαλία, όπως για παράδειγμα εγκεφαλική αιμορραγία, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, μηνιγγίτιδα, όγκοι/κύστεις εγκεφάλου, στένωση του υδραγωγού κ.α.
Τα συμπτώματα της υδροκεφαλίας
Τα συμπτώματα συνήθως προκαλούνται από την αύξηση της πίεσης εντός του κρανίου και περιλαμβάνουν πονοκεφάλους, θολή όραση, σύγχυση, υπνηλία κ.α.
Υπάρχει ωστόσο μια μορφή υδροκεφαλίας που ονομάζεται χρόνια ιδιοπαθής υδροκεφαλία φυσιολογικής πιέσεως. Η χρόνια υδροκεφαλία συνήθως εκδηλώνεται με συμπτώματα σε ασθενείς άνω των 70 ετών, αν και μπορεί να εκδηλωθεί και σε νεότερες ηλικίες. Τα συμπτώματα, που περιλαμβάνουν προβλήματα με τη μνήμη, προσοχή και συγκέντρωση, διαταραχές βάδισης, αστάθεια, και ακράτεια ούρων, προοδευτικά επιδεινώνονται. Πολύ συχνά το οικείο περιβάλλον πιστεύει ότι ο ασθενής πάσχει από Αλτσχάιμερ.
Η χρόνια υδροκεφαλία είναι η μοναδική μορφή άνοιας που μπορεί να αναστραφεί με χειρουργείο
Ο Άγγελος Κόλιας, νευροχειρουργός στην Α’ Νευροχειρουργική Κλινική του Ερρίκος Ντυνάν και διευθυντής νευροχειρουργός στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Cambridge, εξηγεί ότι «η χρόνια υδροκεφαλία είναι η μοναδική μορφή άνοιας που μπορεί να αναστραφεί με χειρουργείο. Για αυτό είναι σημαντικό ασθενείς με συμπτώματα “άνοιας” να αξιολογούνται από ειδικούς γιατρούς νωρίς στην πορεία της νόσου και να υποβάλλονται σε απεικόνιση του εγκεφάλου».
Εάν η αξονική ή μαγνητική τομογραφία δείξουν διάταση των κοιλιών του εγκεφάλου, δηλαδή πιθανή υδροκεφαλία, ο ασθενής χρήζει αξιολόγησης από εξειδικευμένο νευροχειρουργό.
Ο κ. Κόλιας εξηγεί ότι «η χειρουργική επέμβαση στοχεύει στην παροχέτευση του περίσσιου υγρού σε κάποια άλλη κοιλότητα (συνήθως κοιλιά ή θώρακα) ή στην παράκαμψη τυχόν κωλύματος που υπάρχει στην κυκλοφορία του υγρού».
Τα χειρουργεία για υδροκεφαλία είναι ελάχιστα επεμβατικά και περιλαμβάνουν την χρήση “έξυπνων” βαλβίδων που ρυθμίζουν τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στο επιθυμητό επίπεδο. Σε κάποιους ασθενείς με τη χρήση ενδοσκοπίου γίνεται παράκαμψη τυχόν κωλύματος που εμποδίζει την κυκλοφορία του υγρού.
Ωστόσο, ο κ. Κόλιας επισημαίνει ότι «το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι η λεπτομερής αξιολόγηση του ασθενούς ώστε να αποφασιστεί εάν το χειρουργείο χρειάζεται. Η σημαντική εμπειρία που έχουμε στο Cambridge με υδροκεφαλία, μου έχει επιτρέψει να εφαρμόσω το Πρωτόκολλο Υδροκεφαλίας REVERT του Cambridge και στην Ελλάδα».
Το πρωτόκολλο περιλαμβάνει λεπτομερή αξιολόγηση από νευροψυχολόγο, φυσικοθεραπευτή και νευρο-οφθαλμίατρο, ώστε να καταγραφούν αντικειμενικά τα προβλήματα του ασθενούς. Επίσης, εάν υπάρχει ένδειξη, πρέπει να λάβει χώρα εκτίμηση από ειδικό παθολόγο, ουρολόγο και νευρολόγο. Πραγματοποιείται λεπτομερής απεικόνιση του εγκεφάλου με ειδικές τεχνικές, ώστε να αποκλειστούν άλλες παθήσεις. Εάν ενδείκνυται, πραγματοποιείται μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης για αποκλεισμό άλλων παθήσεων που μπορεί να έχουν παρόμοια συμπτώματα.
Ο κ. Κόλιας, που έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους κορυφαίους νευροχειρουργούς από το Αμερικανικό Expertscape, συνεχίζει: «όταν άλλες παθήσεις έχουν αποκλειστεί, είναι κρίσιμο βάσει των διεθνών οδηγιών να γίνει οσφυονωτιαία παρακέντηση, ώστε να καταγραφεί η πίεση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και κατόπιν να αφαιρεθεί ικανή ποσότητα του υγρού. Αυτή είναι μια απλή ιατρική πράξη που δεν χρειάζεται νοσηλεία και γίνεται με τη χρήση τοπικής αναισθησίας».
Μετά την παρακέντηση ο ασθενής αξιολογείται και πάλι εντός των πρώτων 24 ωρών, αλλά και ύστερα από 1 εβδομάδα. Εφόσον υπάρχει βελτίωση των παραμέτρων που είχαν βρεθεί επηρεασμένες πριν την παρακέντηση, π.χ. βελτιωμένη βάδιση και ισορροπία, τότε υπάρχει ένδειξη για μια από τις χειρουργικές επεμβάσεις που προαναφέρθηκαν. Με τη σύγχρονη τεχνολογία που χρησιμοποιείται, οι επεμβάσεις είναι πλέον εξαιρετικά ασφαλείς. Ωστόσο, όπως λέει ο κ. Κόλιας «επειδή οι ασθενείς είναι συνήθως άνω των 70 ετών και με υποκείμενα νοσήματα είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται από εξειδικευμένους νευροχειρουργούς μόνον εφόσον έχει γίνει η λεπτομερής αξιολόγηση που προαναφέρθηκε».
Ασθενείς που μετά την παρακέντηση δεν δείχνουν βελτίωση, συνήθως χρειάζονται νοσηλεία για συνεχή παροχέτευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού με μία εξωτερική συσκευή για περίπου 3 ημέρες. Σε περίπτωση που και πάλι δεν υπάρξει βελτίωση, ο ασθενής πρέπει να επανεκτιμηθεί από εξειδικευμένο νευρολόγο.
Ο κ. Κόλιας καταλήγει λέγοντας ότι «είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς, οι συγγενείς τους και η ιατρική κοινότητα να είναι σε εγρήγορση ώστε ασθενείς με άνοια και πιθανή χρόνια υδροκεφαλία να αξιολογούνται χωρίς καθυστερήσεις σε εξειδικευμένα κέντρα. Είναι ευτυχής συγκυρία ότι στο Ερρίκος Ντυνάν έχουμε ένα τέτοιο κέντρο. Η χρήση του Πρωτοκόλλου REVERT που χρησιμοποιείται στο Cambridge, ελπίζω να μας βοηθήσει να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε όσο πιο πολλούς συνανθρώπους μας πάσχουν από υδροκεφαλία είναι εφικτό».
photo Shutterstock
