Την σπουδαιότητα του προληπτικού ελέγχου των μαστών, μπορεί να την αντοληφθεί κάποιος ως χρέος προς το σώμα μας και τον εαυτό μας.
Το γυναικείο στήθος κατέχει την πλέον εξέχουσα θέση στην ταυτότητα του φύλου ως σύμβολο θηλυκότητας, ομορφιάς, σεξουαλικότητας και μητρότητας. Από την άλλη μεριά, δυστυχώς κατέχει την δυσάρεστη ιδιότητα του οργάνου που είναι πρώτο σε συχνότητα εμφάνισης μιας κακοήθειας στο σώμα της γυναίκας. Στο δυτικό κόσμο υπολογίζεται ότι μία στις οκτώ γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη ζωή της και δυστυχώς συνιστά την πρώτη αιτία θνητότητας από κακοήθεια στις γυναίκες μικρότερης ηλικίας.
Τα τελευταία χρόνια έχουν συντελεστεί αλματώδη βήματα τόσο στην απεικόνιση του μαστού όσο και στη θεραπευτική του καρκίνου βελτιώνοντας σε μεγάλο βαθμό την έκβαση της νόσου. Οι μελέτες όμως καταδεικνύουν πως ο σημαντικότερος παράγοντας καλής πρόγνωσης είναι η έγκαιρη διάγνωση αφού η διάγνωση και αντιμετώπιση καρκίνου του μαστού σε πρώιμα στάδια ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο υποτροπής της νόσου ή απώλειας της ζωής. Η μαστογραφία η οποία είναι η σημαντικότερη εξέταση προληπτικού ελέγχου των μαστών αποτελεί ίσως και την πιο επιτυχημένη από όλες τις υπάρχουσες προληπτικές εξετάσεις αφού η εφαρμογή προγραμμάτων με βάση την εξέταση αυτήν έχει αποδεδειγμένα συμβάλει στη μείωση κατά 30% της θνητότητας από καρκίνο μαστού. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος λοιπόν για την έγκαιρη διάγνωση απειλητικών καταστάσεων στους μαστούς και την αποφυγή των δυσάρεστων επιπτώσεών τους, είναι ο σωστός και συνεπής προληπτικός έλεγχος των μαστών. Ονομάζεται προληπτικός όμως, με αυστηρούς επιστημονικά όρους, εντάσσεται στα πλαίσια της δευτερογενούς πρόληψης. Αυτό σημαίνει ότι το να υποβάλλεται μια γυναίκα σε τακτικό έλεγχο του στήθους της δεν εγγυάται ότι δεν θα νοσήσει ποτέ εντούτοις, εξασφαλίζει σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό την έγκαιρη διάγνωση και άρα τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση μιας κακοήθειας.
Η μαστογραφία ως εξέταση έχει τη δυνατότητα να διαπιστώσει πολύ μικρές αλλοιώσεις καθώς και περιοχές με μικροαποτιτανώσεις ή διαταραχές της αρχιτεκτονικής και έτσι να οδηγήσει στη διάγνωση μιας νόσου πολύ προτού αυτή γίνει κλινικά αντιληπτή ή δώσει συμπτώματα. Εξέλιξη της κλασσικής ψηφιακής μαστογραφίας που είναι η επικρατέστερη εξέταση στην εποχή μας αποτελεί η ψηφιακή τομοσύνθεση ή αλλιώς τρισδιάστατη μαστογραφία. Η τομοσύνθεση υπερέχει της κλασσικής ψηφιακής μαστογραφίας σε νέες γυναίκες με πυκνούς μαστούς αφού εμφανίζει μεγαλύτερη ευαισθησία στην ανίχνευση αλλοιώσεων σε μαστούς με υπεροχή του ινοαδενικού ιστού. Ως ακτινολογική εξέταση εννοείται πως έχει ακτινοβολία η οποία όμως είναι πολύ χαμηλής δόσης και σε κάθε περίπτωση το προσδοκώμενο όφελος από την έγκαιρη διάγνωση πρώιμου καρκίνου υπερέχει συντριπτικά από τον όποιο κίνδυνο από την ακτινοβολία.
Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι μαστογραφίες προσφέρουν μεγαλύτερο όφελος όταν διενεργούνται, στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου, σε γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών αφού αφ’ ενός σε μικρότερες ηλικίες το γυναικείο στήθος κατά κανόνα είναι πολύ πυκνό όπου η μαστογραφία υπολείπεται σε ευαισθησία αφετέρου η πιθανότητα νόσησης από καρκίνο του μαστού είναι μικρότερη στις νεότερες γυναίκες. Για το λόγο αυτό η μαστογραφία συστήνεται, στα περισσότερα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, σε γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω.
Το υπερηχογράφημα μαστών είναι μια πολύ σημαντική εξέταση στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου. Δεν υποκαθιστά την μαστογραφία αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά αφού μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες στη διερεύνηση τυχόν ευρημάτων. Ο υπέρηχος μαστών είναι η εξέταση εκλογής για τις νεότερες γυναίκες όπου δεν συστήνεται η προληπτική μαστογραφία καθώς επίσης και σε άλλες περιπτώσεις όπως η εγκυμοσύνη και η γαλουχία.
Η Μαγνητική τομογραφία μαστών κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος ως εξέταση προληπτικού ελέγχου των μαστών. Επισήμως συστήνεται σε γυναίκες οι οποίες ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού, εν τούτοις στις μέρες μας συζητείται ολοένα και περισσότερο η εφαρμογή προληπτικής μαγνητικής τομογραφίας μαστών σε γυναίκες του γενικού πληθυσμού. Μαγνητική μαστών συστήνεται επίσης σε γυναίκες οι οποίες έχουν στο παρελθόν υποβληθεί σε αισθητικές επεμβάσεις για την παρακολούθηση των ενθεμάτων. Πρέπει να τονίσουμε όμως ότι η ύπαρξη ενθεμάτων σε καμμιά περίπτωση δεν αποτελεί αντένδειξη για τη διενέργεια μαστογραφίας αφού με χρήση ειδικών τεχνικών μπορούμε να έχουμε με απόλυτη ασφάλεια, άρτιες λήψεις των μαστών.
Ο κλινικός έλεγχος από εξειδικευμένο ιατρό κατέχει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή σωστού προληπτικού ελέγχου. Αποτελείται από την προσεκτική λήψη του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, την αξιολόγηση των δυνητικών παραγόντων κινδύνου, την εκτίμηση των απεικονιστικών εξετάσεων και ολοκληρώνεται με την κλινική εξέταση. Σημαντική παράμετρο αποτελεί η δυνατότητα του εξειδικευμένου ιατρού να μπορεί να συνεκτιμήσει με τη χρήση υπερήχου τα κλινικά ή απεικονιστικά ευρήματα την ώρα της εξέτασης καθώς επίσης, εφ όσον απαιτηθεί, να μπορεί να διενεργήσει στοχευμένη λήψη υλικού για κυτταρολογική ή ιστολογική εξέταση. Η αξιολόγηση όλων των δεδομένων που προκύπτουν από ένα άρτιο κλινικό έλεγχο θα οδηγήσει στην εξατομίκευση του προληπτικού ελέγχου για κάθε γυναίκα, καθορίζοντας αφ ενός το είδος των απεικονιστικών εξετάσεων, αφετέρου δε την ιδανική συχνότητα, συμβάλλοντας έτσι στη μέγιστη δυνατή εξασφάλιση.
Υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες οι οποίες ορίζουν την ηλικία έναρξης, τη συχνότητα των ελέγχων και το είδος των εξετάσεων που θα πρέπει να συστήνονται για τον σωστό προληπτικό έλεγχο των μαστών. Οι συστάσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με τον εκτιμώμενο κίνδυνο νόσησης. Με αυτόν τον τρόπο, όταν μετά την λήψη του ατομικού και οικογενειακού ιστορικού εκτιμάται ότι ο κίνδυνος νόσησης δεν διαφέρει από αυτόν του μέσου όρου όλων των γυναικών, τότε στη γυναίκα δίνονται συστάσεις που αφορούν στις γυναίκες του γενικού πληθυσμού ενώ αντίθετα αν συντρέχουν παράγοντες που αυξάνουν τον ατομικό κίνδυνο νόσησης τότε εντάσσουμε τη γυναίκα σε ομάδα υψηλού κινδύνου προσαρμόζοντας αναλόγως και τον έλεγχό της.
Ανεξαρτήτως πάντως σε ποια ομάδα κινδύνου εντάσσεται μια γυναίκα, η τάση στην εποχή μας είναι αυτή της εξατομίκευσης του προληπτικού ελέγχου.
Ο Οκτώβριος είναι αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση για τον καρκίνο του μαστού, ας αναδείξουμε τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης! Φρόντισε το σώμα σου, γιατί η υγεία αρχίζει από εσένα!
Χατζόπουλος Κωνσταντίνος, Χειρουργός Μαστού, Αναπλ. Διευθυντής Δ’ Κλινικής Μαστού, ΜΗΤΕΡΑ
