Ο επί δύο θητείες πρόεδρος του ΣΦΕΕ Ολύμπιος Παπαδημητρίου είναι ένας άνθρωπος, που προτιμά να εργάζεται σιωπηλά και αποτελεσματικά, χωρίς «κραυγές» εντυπωσιασμού. Γνωρίζει από πρώτο χέρι τα ζητήματα του φαρμακευτικού κλάδου, τον οποίο υπηρετεί, και δεν διστάζει να γίνει «αιχμηρός», όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν, όπως στην περίπτωση του clawback και της δημόσιας φαρμακευτικής χρηματοδότησης.
Παραδέχεται ότι η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πρόβλημα με τις κλινικές μελέτες και εξάρει τη σημασία των νέων θεραπειών, που είναι πολύτιμες για τους Έλληνες ασθενείς. Σε αυτό το πλαίσιο, άλλωστε, προτείνει και την ίδρυση ενός Ταμείου Καινοτομίας.
Όσο για αποτύπωμα του κλάδου στην εθνική οικονομία, αυτό, όπως μας λέει, είναι ισχυρό, καθώς η συνολική συνεισφορά του σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε €6,2 δισ. (3,4% του ΑΕΠ) το 2021.
Ακολουθεί η συνέντευξη, που μας παραχώρησε ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ Ολύμπιος Παπαδημητρίου.
Κύριε πρόεδρε, σε ποια φάση βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας; Υπάρχουν ζητήματα, τα οποία χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης;
Τα ζητήματα, που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα, είναι αυτά που ζητάμε εδώ και αρκετά χρόνια: χρειάζεται σταδιακή αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής χρηματοδότησης, σε συνδυασμό με μέτρα για τη συγκράτηση της αύξησής της. Η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας δείχνει να αντιλαμβάνεται, ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή για τη φαρμακοβιομηχανία στην Ελλάδα, και προβαίνει σε παρεμβάσεις για την ενίσχυση της δημόσιας χρηματοδότησης του φαρμάκου και τον έλεγχο της συνταγογράφησης. Αναμένουμε τα αποτελέσματα αυτών των μέτρων και ζητάμε από τον κύριο Υπουργό να πραγματοποιήσουμε από κοινού την αξιολόγησή τους, τους επόμενους μήνες. Στόχος θα είναι να αναλύσουμε τις επιδράσεις των ληφθέντων μέτρων και να καταλήξουμε σε ένα πλάνο διατήρησης ή επέκτασης αυτών, πάντα με την προϋπόθεση της σταδιακής ενίσχυσης της δημόσιας χρηματοδότησης στον τομέα του φαρμάκου.
Πρέπει, όμως, να γίνει απόλυτα κατανοητό από όλους, ότι το κενό, που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια στη δημόσια χρηματοδότηση, είναι πολύ μεγάλο. Συγκεκριμένα το 2023 εκτιμάται ότι οι υποχρεωτικές επιστροφές των εταιρειών θα ξεπεράσουν για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τη συνεισφορά της Πολιτείας και, μάλιστα, κατά 800 εκατ. ευρώ, φτάνοντας συνολικά τα 3,6 δισ. ευρώ. Το 2022 οι επιστροφές της βιομηχανίας ήταν κατά 700 εκατ. ευρώ υψηλότερες σε σύγκριση με το 2021. Αυτό είναι ένα μη βιώσιμο ευρωπαϊκό ρεκόρ, που έχει οδηγήσει σε δυσχερή θέση τη φαρμακευτική βιομηχανία.
Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, και σημαντικά λειτουργικά θέματα, που πρέπει να βελτιωθούν, όπως η έγκαιρη διεκπεραίωση των διαπραγματεύσεων, η έγκαιρη έκδοση των σημειωμάτων επιστροφών, η έγκαιρη διεκπεραίωση των συμψηφισμών, η παροχή στοιχείων προς τις εταιρείες, ειδικά όσον αφορά ,το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, και, φυσικά, να δρομολογηθεί η εξόφληση των υπολοίπων/χρεών, ειδικά τα χρέη των νοσοκομείων.
Σε πολλές φαρμακευτικές εταιρείες την τελευταία διετία απολύονται εργαζόμενοι ή γίνονται προγράμματα εθελούσιας εξόδου. Τι έχει αλλάξει; Και γιατί οι εταιρείες θέλουν να το κρατούν μυστικό;
Συμβαίνει συχνά κάποιες φαρμακευτικές επιχειρήσεις να υλοποιούν προγράμματα αναδιάρθρωσης, επηρεασμένες από τη διεθνή οικονομική συγκυρία ή/και από τον τρόπο, που εξελίσσονται τα οικονομικά μεγέθη τους. Ειδικά στη χώρα μας, λόγω των υπέρογκων υποχρεωτικών επιστροφών, αρκετές εταιρείες βρίσκονται σε αδιέξοδο και αναγκάζονται να κάνουν αλλαγές στον σχεδιασμό τους και πιθανόν οδηγούνται σε σταδιακή αποεπένδυση. Ο τρόπος, με τον οποίο διαχειρίζονται αυτές τις ενέργειες, αποτελεί εταιρική απόφαση, και δεν υπόκειται σε σχολιασμό από τον ΣΦΕΕ και όσους τον εκπροσωπούν θεσμικά.
Ο Υπουργός Υγείας έχει πει ότι θα διορθωθεί το μείζον ζήτημα των υποχρεωτικών επιστροφών και ότι θα αυξηθεί σημαντικά η φαρμακευτική δαπάνη…
Ευελπιστούμε να γίνουν πράξη οι εξαγγελίες το συντομότερο δυνατό. Η ρίζα του προβλήματος οφείλεται στην εκθετική αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης, με την ταυτόχρονη μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης. Το 2012 η συνολική δαπάνη ήταν €4,3 δισ. με συμμετοχή της Πολιτείας €3,6 δισ. Το 2023 προβλέπεται ότι θα φτάσει τα €7,1 δισ. με τη συμμετοχή της Πολιτείας να είναι μόλις €2,8 δισ. Δηλαδή, ενώ η αγορά αυξήθηκε κατά 65%σε 11 χρόνια, η δημόσια χρηματοδότηση μειώθηκε κατά 22%.
Η Πολιτεία αρκέστηκε να «κλείσει» τον προϋπολογισμό για το φάρμακο σε μη ρεαλιστικά επίπεδα και δεν μπήκε στον κόπο να ασχοληθεί με τον περιορισμό της αύξησης της δαπάνης. Ως συνέπεια αυτού, το κενό καλύπτεται κυρίως από τη βιομηχανία, μέσω υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό το χρηματοδοτικό κενό, απαιτείται σταδιακή και συνεχής χρηματοδότηση από την Πολιτεία. Ας μην λησμονούμε πως ο πληθυσμός της χώρας γερνάει, νοσεί περισσότερο και χρειάζεται τις νέες καινοτόμες θεραπείες, που έρχονται. Ταυτόχρονα, βέβαια, απαιτείται βελτίωση της απόδοσης των επενδύσεων στην υγεία και στο φάρμακο, με την αύξηση των ελέγχων και με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων. Αυτή η προσέγγιση είναι κοινή πρακτική σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Στην εκδήλωση για την κοπή της πίτας του ΣΦΕΕ, σας άκουσα να λέτε ότι υπάρχει πρόβλημα με τις κλινικές μελέτες. Ποια είναι η δική σας πρόταση, ώστε να ξεπεραστεί ο σκόπελος;
Το «επενδυτικό clawback» που ο ίδιος ο κ. Γεωργιάδης, ως Υπουργός Ανάπτυξης, έκανε πραγματικότητα το 2019, ξεκίνησε πολύ ελπιδοφόρα. Η ενσωμάτωσή του, όμως, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), προκάλεσε σημαντικές αλλαγές, με τα €250 εκατ. του ΤΑΑ για το 2022-2023 να απορροφώνται κατά 95% από παραγωγικές επενδύσεις. Το νέο σχήμα αποδείχθηκε μη ελκυστικό για τις κλινικές μελέτες. Παρατηρείται υστέρηση στον αριθμό των κλινικών ερευνών στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ευρώπη επενδύονται ετησίως πάνω από €44 δισ. σε Έρευνα και Ανάπτυξη το 2023, με την Ελλάδα να απορροφά μόλις €100 εκατ. Συνεπώς, προτείνεται η χορήγηση επιπλέον κινήτρων και κονδυλίων, ειδικά για τις κλινικές μελέτες, εκτός του πλαισίου του ΤΑΑ.
Κύριε Παπαδημητρίου έχετε προτείνει τη σύσταση ενός Ταμείου Καινοτομίας, για τη χρηματοδότηση νέων θεραπειών. Πείτε μας για αυτό, πώς σκέφτεστε ότι μπορεί να προχωρήσει;
Υπάρχουν παρόμοιες πρακτικές, που έχουν εφαρμοστεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έχουν λειτουργήσει τέτοια ταμεία, λαμβάνοντας υπόψη τον βαθμό καινοτομίας κάθε φαρμάκου. Είμαστε στη διάθεση του Υπουργείου Υγείας να συζητήσουμε τρόπους για την υλοποίηση αυτής της πρότασης.
Πρέπει να βρεθούν τρόποι, ώστε η εισαγωγή καινοτόμων θεραπειών και τεχνολογιών να μην επιβαρύνει τα ήδη υπάρχοντα φάρμακα της αγοράς.
Σε επίπεδο επενδύσεων τι γίνεται; Τι αναμένεται το προσεχές διάστημα;
Στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) στα €250 εκατ. του ΤΑΑ για το 2022-2023 θα προστεθούν άλλα € 150 εκατ. για το 2024 – 2025, όπως ανακοίνωσε ο Υπουργός, για τον συμψηφισμό δαπανών επενδύσεων με υποχρεωτικές επιστροφές. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία εκμεταλλεύτηκε κατά κύριο λόγο το πρόγραμμα αυτό, αφού προχώρησε σε αναβάθμιση των υφιστάμενων παραγωγικών και ερευνητικών υποδομών, καθώς και στη δημιουργία νέων. Αναμένεται ότι αυτές οι επενδύσεις θα προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία στην οικονομία και στην απασχόληση.
Για να έλθουν άλλες, και, μάλιστα, σημαντικές επενδύσεις στην Ελλάδα, πρέπει να δοθούν κίνητρα, να αγκαλιάσουμε την καινοτομία και να μειώσουμε τη γραφειοκρατία και τις καθυστερήσεις. Οι επενδύσεις, που υλοποιούν διεθνείς φαρμακευτικές εταιρίες (Pfizer/digital hub στη Θεσσαλονίκη, Boehringer-Ingelheim), δεν είναι εύκολο να βρουν μιμητές υπό τις παρούσες συνθήκες στην αγορά του φαρμάκου. Ελπίζουμε, βέβαια, στην επέκταση συνεργασιών μεταξύ διεθνών και ελληνικών εταιρειών. Και, φυσικά, στη θέσπιση κινήτρων, ειδικά για κλινικές μελέτες, όπως προανέφερα.
Εάν η Πολιτεία αναγνωρίσει την ασύμμετρη πίεση, που ασκεί στον κλάδο, και υλοποιήσει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και ρεαλιστική χρηματοδότηση, θα ανοίξει ο δρόμος για περισσότερες επενδυτικές κινήσεις.
Δώστε μας κάποια στοιχεία για το οικονομικό αποτύπωμα του κλάδου…
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ για το οικονομικό αποτύπωμα του κλάδου του φαρμάκου στην ελληνική οικονομία, η συνολική συνεισφορά του σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε €6,2 δισ. (3,4% του ΑΕΠ) το 2021. Έτσι, για κάθε €1 προστιθέμενης αξίας των εταιρειών, που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται συνολικά €2,3 στην ελληνική οικονομία. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 108 χιλ. θέσεις εργασίας, ενώ η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη δραστηριότητα του κλάδου του φαρμάκου εκτιμάται περίπου στα €1,7 δισ.
Το 2023 η συνολική φαρμακευτική δαπάνη εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα € 7,1 δισ., ενώ η συμμετοχή της Πολιτείας είναι μόλις €2,8 δισ.. Παράλληλα οι επιστροφές φαίνεται ότι θα ξεπεράσουν τα €3,5 δισ. Αναμένουμε, βέβαια, την ενίσχυση της χρηματοδότησης από την Πολιτείας κατά €370 εκατ. για το 2024, όπως προανήγγειλε ο Υπουργός Υγείας. Ωστόσο η μείωση των επιστροφών θα γίνει εφικτή, μόνο εφόσον εφαρμοστούν ουσιαστικά μέτρα ελέγχου και περιορισμού της ζήτησης.
Θα ξανακατέβετε υποψήφιος για πρόεδρος του ΣΦΕΕ στις επόμενες εκλογές;
Η πρόθεσή μου είναι να είμαι υποψήφιος για το Διοικητικό Συμβούλιο και στις επόμενες εκλογές του Συνδέσμου. Η εκλογή μου ως μέλος του ΔΣ αποτελεί προϋπόθεση για τη διεκδίκηση της προεδρίας. Εφόσον εκλεγώ, λοιπόν, θα διεκδικήσω, υπό προϋποθέσεις, τη θέση του προέδρου.
