Αν λαμβάνετε κάποια φάρμακα, η ζωή κάτω από τον ήλιο μπορεί να γίνει δύσκολη για το δέρμα σας, γιατί μπορεί να προκληθεί φωτοευαισθησία, αφού όλα τα φάρμακα που λαμβάνουμε από το στόμα ή με έγχυση δυνητικά φθάνουν στο δέρμα, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Η φωτοευαισθησία εκδηλώνεται όταν ορισμένα συστατικά που υπάρχουν σε πολλά από αυτά, αλληλοεπιδρούν με την υπεριώδη ακτινοβολία (UV), εξηγεί ο δρ Μάρκος Μιχελάκης, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος (Αισθητική Δερματολογία-Δερματοχειρουργική).
Χημική αντίδραση
Η αλληλεπίδραση αυτή αλλάζει τη χημική δομή τους και προκαλείται χημική αντίδραση, που καθιστά το δέρμα πιο ευαίσθητο στην UV και επιρρεπές στην ανάπτυξη ηλιακού εγκαύματος. Μακροπρόθεσμα, η αντίδραση αυτή μπορεί να αυξήσει μέχρι και τον κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος.
Αιτίες φωτοευαισθησίας
«Η φωτοευαισθησία έχει πολλές αιτίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται παθήσεις, φάρμακα, καλλυντικά, αλλά και η αλλεργική προδιάθεση. Η φωτοευαισθησία από φάρμακα μπορεί να συμβεί μετά την έκθεση στην UV ακτινοβολία του ήλιου ή των σολάριουμ», προσθέτει.
«Εκτός από τα συστηματικά φάρμακα, μπορεί να την προκαλέσουν και τα τοπικά (αλοιφές, κρέμες κ.λπ.). Τα συμπτώματά της κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά. Σε μερικούς ασθενείς εκδηλώνονται μετά από μικρή έκθεση στον ήλιο και σε άλλους μετά από παρατεταμένη. Ωστόσο το είδος τους, εξαρτάται από την αντίδραση που θα προκληθεί, δεδομένου ότι υπάρχουν δύο διακριτοί τύποι. Ο ένας είναι οι φωτοτοξικές αντιδράσεις και ο άλλος οι φωτοαλλεργικές».
Πως αντιδρά το δέρμα
Οι πιο συχνές αντιδράσεις φωτοευαισθησίας είναι οι φωτοτοξικές. Το κύριο σύμπτωμά τους είναι μια δερματική βλάβη που μοιάζει με έντονο ηλιακό έγκαυμα ή δερματίτιδα, με/ή χωρίς κνησμό (φαγούρα). Σε μερικούς ασθενείς τα συμπτώματα είναι έντονα και συνοδεύονται από φλύκταινες και σημαντικό ξεφλούδισμα του δέρματος. Οι φωτοτοξικές αντιδράσεις μπορεί να εκδηλωθούν μετά από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες έκθεσης στην UV. Συνήθως, όμως, περιορίζονται στα τμήματα του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο, όπως στο πρόσωπο, τον λαιμό, τα χέρια και χαμηλά στα πόδια.
Οι φωτοαλλεργικές αντιδράσεις είναι λιγότερο συχνές. Κατά κανόνα αναπτύσσονται όταν η UV αλληλοεπιδρά με τα συστατικά φαρμάκων που αλείφονται απευθείας πάνω στο δέρμα.
Συμπτώματα της φωτοαλλεργικής αντίδρασης
Κατ’ αυτές, ο οργανισμός παράγει αντισώματα που προκαλούν την αντίδραση. Μια φωτοαλλεργική αντίδραση μπορεί να προκαλέσει εξάνθημα, φλύκταινες, κόκκινα εξογκώματα ή και βλάβες με διαφυγή υγρού.
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εμφανίζονται 1-3 ημέρες μετά την τοπική εφαρμογή του υπαίτιου φαρμάκου και την έκθεση στον ήλιο. Επιπλέον, μπορεί να επεκταθούν σε περιοχές του δέρματος που δεν έχουν εκτεθεί στον ήλιο.
Ποια φάρμακα προκαλούν φωτοαντίδραση
Όπως τονίζει ο κ. Μιχελάκης, είναι δεκάδες τα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις φωτοευαισθησίας. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται διάφορα αντιβιοτικά (π.χ. σιπροφλοξασίνη, δοξυκυκλίνη, τετρακυκλίνη κ.λπ.), ορισμένα φάρμακα για τον σακχαρώδη διαβήτη (π.χ. κάποιες σουλφονυλουρίες για τον τύπου 2 διαβήτη), αλλά και φάρμακα για τον καρκίνο (π.χ. ορισμένες στοχευμένες θεραπείες) και τις ψυχώσεις.
Άλλα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν φωτοευαισθησία είναι ορισμένα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (π.χ. ιβουπροφαίνη, ναπροξένη κ.λπ.) και ορισμένα φάρμακα για την καρδιά και την υπέρταση (π.χ. στατίνες για την χοληστερόλη ή θειαζιδικά διουρητικά για την αρτηριακή πίεση κ.ά.).
Ακόμα και αποσυμφορητικά, αντιμυκητισιακά, ηρεμιστικά και αντιεμετικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις φωτοευαισθησίας. Το ίδιο και ορμονούχα σκευάσματα (π.χ. ορισμένα αντισυλληπτικά), σουλφοναμίδες, ψωραλένια, ρετινοειδή και πολλά άλλα, που χορηγούνται για πλήθος καταστάσεων, από το γλαύκωμα και τη λεύκη έως την ψωρίαση και την ακμή.
«Αυτό δεν σημαίνει πως όποιος λαμβάνει τέτοιου είδους φάρμακα θα παρουσιάσει αντιδράσεις φωτοευαισθησίας. Ούτε πως όποιος παρουσίασε μία φορά αντίδραση με ένα φάρμακο, θα την ξαναπαρουσιάσει αν το ξαναλάβει», διευκρινίζει ο κ. Μιχελάκης.
Αν αρχίσατε πρόσφατα τη λήψη ενός φαρμάκου και παρατηρήσετε πως το δέρμα σας δείχνει να έχει γίνει ευαίσθητο στον ήλιο, καλό είναι να συμβουλευθείτε τον δερματολόγο σας. Εκείνος θα λάβει λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και θα σας ρωτήσει για τα φάρμακα που λαμβάνετε. Θα εξετάσει επίσης το δέρμα σας ενώ, αν χρειαστεί, μπορεί να κάνει βιοψία.
Ωστόσο «σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διακόψετε μόνοι σας την φαρμακευτική αγωγή σας, επειδή νομίζετε ότι το δερματικό πρόβλημά σας οφείλεται σε φωτοευαισθησία από τα φάρμακα», προειδοποιεί ο κ. Μιχελάκης. «Αν έχετε όντως φωτοευαισθησία, πρέπει να συμβουλευθείτε τον γιατρό που σας χορήγησε το ύποπτο φάρμακο για να σας πει αν μπορείτε να τροποποιήσετε την αγωγή σας ή αν πρέπει να την συνεχίσετε ως έχει. Μην ξεχνάτε ότι μερικά φάρμακα δεν πρέπει να διακόπτονται απότομα, διότι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή έξαρση υποκείμενων προβλημάτων. Και άλλα, απλώς δεν έχουν εναλλακτική λύση κατάλληλη για όλους τους πάσχοντες. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου μπορεί να γίνει αλλαγή της αγωγής, αλλά αυτό πρέπει να το κρίνει ο θεράπων ιατρός και όχι οι ασθενείς από μόνοι τους».
Εκτός από την πιθανή τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής, πολύ σημαντικό είναι να αποφύγετε την περαιτέρω έκθεση στον ήλιο, έως ότου αναρρώσει πλήρως το δέρμα σας.
Ύστερα, πρέπει να το προστατεύετε πολύ από την UV, χρησιμοποιώντας αντηλιακά ευρέος φάσματος, προστατευτικά ρούχα και παραμένοντας σε σκιερό μέρος το μεσημέρι. Αναλόγως με τη βαρύτητα της αντίδρασης φωτοευαισθησίας που εκδηλώσατε, μπορεί να χρειασθείτε φαρμακευτική αγωγή, ακόμα και τοπικά ή συστηματικά κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη).
Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να παίρνετε τα φάρμακά σας αργά το απόγευμα ή το βράδυ, εάν συμφωνεί ο γιατρός που σας τα έχει χορηγήσει. Να θυμάστε πως η ώρα λήψης των φαρμάκων είναι συγκεκριμένη, διότι επηρεάζει τις φαρμακοκινητικές ιδιότητές τους.
Επομένως, δεν μπορείτε να αλλάξετε μόνοι σας ούτε την ώρα της λήψης τους.
«Αν παίρνετε φάρμακα, εκτεθείτε στην UV ακτινοβολία και ύστερα αναπτύξετε συμπτώματα όπως πυρετό, ρίγη, ναυτία, πονοκέφαλο, αδυναμία ή/και φλύκταινες στο δέρμα, καλέστε αμέσως τον γιατρό σας. Τα συμπτώματα αυτά είναι ύποπτα για σοβαρή φωτοαλλεργική αντίδραση», καταλήγει ο κ. Μιχελάκης.
