Τίθεται πολύ συχνά το ερώτημα, αν η γυμναστική μπορεί να συμβάλει στην απώλεια βάρους ή αν η δίαιτα επιβάλλεται, για να πετύχει κανείς ένα τέτοιο στόχο.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που κάνουν δίαιτα και δυσκολεύονται πολύ να χάσουν βάρος ή, ακόμη και αν χάσουν βάρος, το 80% από αυτούς το επαναπροσλαμβάνει το αργότερο πέντε χρόνια μετά.
Και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι, ενώ ασκούνται τακτικά ή ασχολούνται με ένα άθλημα, δύσκολα χάνουν τα περιττά κιλά, που τους ταλαιπωρούν. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο σε ανθρώπους, που ασκούνται για να χάσουν βάρος, αλλά μπορεί να συμβαίνει και σε αθλητές, οι οποίοι θέλουν να χάσουν λίγο βάρος, για να βελτιώσουν το ποσοστό λίπους στο σώμα τους ή για να βελτιώσουν την καρδιοαναπνευστική ικανότητα και την αθλητική τους απόδοση.
Ο λόγος, που φαίνεται περίεργο το γεγονός ότι ακόμα και αθλητές, που κάνουν πολύωρες προπονήσεις, δεν μπορούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος, είναι ότι η άσκηση και η φυσική δραστηριότητα για όλους σημαίνει αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση, δηλαδή καύση θερμίδων. Για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία και η ενεργειακή δαπάνη της άσκησης εξαρτάται πολύ από την ένταση και από τη διάρκειά της.
Επειδή, όμως, παρατηρείται αυτό το φαινόμενο της δυσκολίας στην απώλεια βάρους σε ασκούμενους, πολλές έρευνες και πολλά δημοσιεύματα τους τελευταίους μήνες έχουν στραφεί στη μελέτη των παραγόντων, που εμποδίζουν όσους αθλούνται τακτικά να αδυνατίσουν.
Μια πρόσφατη δημοσίευση, που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και ερωτηματικά, είναι αυτή του Καθηγητή Dr. Ravussin από το Ερευνητικό Ινστιτούτο του Pennington, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «γενικά, για την απώλεια βάρους, η φυσική δραστηριότητα είναι σχεδόν άχρηστη». Και για να καταλήξει σε αυτή τη διαπίστωση, βασίστηκε σε δύο διαφορετικές επιδράσεις της άσκησης: στη διέγερση της πείνας, λόγω των απαιτήσεων για ενέργεια, αλλά και στην τάση του ανθρώπου να επιβραβεύει τον εαυτό του τρώγοντας περισσότερο ή τρώγοντας κάτι νόστιμο μετά από μία προπόνηση.
Και όπως φαίνεται, ο πιο ισχυρός παράγοντας, που καθορίζει την διατροφική πρόσληψη του ανθρώπου, είναι η δαπάνη ενέργειας, που προκύπτει από τις δραστηριότητές του, σύμφωνα με τον Καθηγητή του Harvard Dr. Gortmaker, που διδάσκει Κοινωνιολογία της Υγείας. Και εφόσον όσο περισσότερο ασκείται κανείς, τόσο περισσότερο πεινάει και αυξάνει την ποσότητα της τροφής που καταναλώνει, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να μειώσει το σωματικό του βάρος.
Τι μειώνει την όρεξη μετά την άσκηση
Υπάρχει, όμως, και μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού, που μειώνει την τάση για λήψη τροφής μετά την άσκηση. Φαίνεται ότι μετά την αερόβια άσκηση (τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση, κ.ά.) η ορμόνη, που ρυθμίζει την όρεξη του ανθρώπου, μειώνεται και με αυτό τον τρόπο περιορίζεται η όρεξη για φαγητό. Η ορμόνη αυτή λέγεται γρελίνη και πρόσφατες μελέτες του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης υποδεικνύουν ότι η όρεξη μετά την άσκηση μειώνεται κυρίως στους άντρες, ενώ στις γυναίκες η συγκέντρωση της ορμόνης υπάρχει σε φυσιολογικά επίπεδα, γεγονός που τις κάνει να έχουν φυσιολογική όρεξη. Ίσως, λοιπόν, αντισταθμίζεται η αυξημένη όρεξη, που μπορεί να έχει κανείς για λήψη τροφής μετά την άσκηση.
Για να μην επιδρά αρνητικά η όρεξη για φαγητό μετά την άσκηση είναι σημαντικός ο καλός προγραμματισμός των γευμάτων, ώστε να αρκείται κανείς σε ένα προγραμματισμένο πλήρες γεύμα και να μην κάνει βιαστικές διατροφικές επιλογές ή να μην υπερβαίνει την ποσότητα, που χρειάζεται.
Φαίνεται, όμως, ότι δεν είναι μόνο θέμα ποσότητας φαγητού η διαχείριση του σωματικού βάρους. Φυσικά, όσο περισσότερες θερμίδες παίρνει κανείς από την τροφή του, τόσο αυξάνει τις πιθανότητες να δημιουργήσει ένα θετικό ισοζύγιο ενέργειας, που θα τον οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού του βάρους. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι τόσο απλή η υπόθεση. Κάθε τροφή περιέχει διαφορετικά θρεπτικά συστατικά, τα οποία επιδρούν με διαφορετικό τρόπο στον μεταβολισμό – είτε πρόκειται για βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, είτε πρόκειται για μακροθρεπτικά συστατικά. Το ανθρώπινο σώμα θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια μηχανή, η οποία, όσο καλύτερα καύσιμα έχει, τόσο πιο σωστά μπορεί να λειτουργεί.
Μια από τις πιο άμεσες επιδράσεις των τροφών, που μπορεί να επηρεάσει την αύξηση ή τη μείωση του βάρους, είναι η επίδραση της κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφών στην ινσουλίνη. Υπάρχουν, για παράδειγμα, τροφές, που η κατανάλωσή τους επάγει πολύ περιορισμένη έκκριση ινσουλίνης – όπως το αυγό ή το ψάρι – και άλλες τροφές που, όταν καταναλωθούν, έχουν σαν αποτέλεσμα ο οργανισμός μας να εκκρίνει μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης – όπως το καλαμπόκι ή το ρύζι. Φυσικά, η συχνότητα και η ποσότητα είναι οι δύο πιο καθοριστικοί παράγοντες, στον βαθμό που κάθε τρόφιμο μπορεί να επηρεάσει τον μεταβολισμό, αλλά και μια προσπάθεια απώλειας βάρους.
Συμπερασματικά, λοιπόν, η δίαιτα είναι λίγο πιο αποτελεσματική στην απώλεια βάρους σε σχέση με την άσκηση. Η άσκηση, όμως, φαίνεται να συμβάλει στην διατήρηση της απώλειας βάρους.
Δεν πρέπει να παραληφθεί ότι η καλή διατροφική συμπεριφορά χρειάζεται καλή διάθεση. Και η άσκηση συμβάλλει πολύ στην καλή μας διάθεση. Για αυτό φροντίστε τον εαυτό σας, συνδυάζοντας την άσκηση με την διατροφή, για να έχετε τα ιδανικά αποτελέσματα στην καλύτερη ρύθμιση του σωματικού βάρους σας.
*Ειρήνη Χριστάκη, Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc., PhD, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών ΕΚΠΑ