Άλλο είναι να έχει ένας 65άρης εθισμό στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και άλλο ένα μικρό παιδί. Ο Κωνσταντίνος Σιώμος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων είναι από τους λίγους επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τον εθισμό στο διαδίκτυο πριν από 20 χρόνια τότε που οι σχετικές μελέτες παγκοσμίως δεν ξεπερνούσαν τις πέντε!
Μιλώντας στη συζήτηση για τη ψυχική υγεία, τις εξαρτήσεις και τον εθισμό στο διαδίκτυο, στο αλκοόλ και στις ναρκωτικές ουσίες που φιλοξενήθηκε στο περίπτερο του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στην 87η ΔΕΘ, μεταξύ άλλων είπε «ότι η τεχνολογία -όσο χρήσιμη κι αν είναι – έχει παρενέργειες όπως ένα φάρμακο και μία από αυτές έχει αποδειχθεί και πιστοποιηθεί πλέον από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2018 και αφορά σε μια νέα ψυχική διαταραχή των ανηλίκων κυρίως, τον εθισμό στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η μοναδική εξάρτηση που «χτυπάει» και κάτω των 12 ετών.
Στα δε κριτήρια για τον εντοπισμό των εθισμένων είναι ο χρόνος που διαθέτουν για τα games και τη ζωή τους η οποία περιστρέφεται μόνο γύρω από αυτά. Επίσης θέλουν να διαφύγουν από την πραγματικότητα πχ δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τις υποχρεώσεις τους στο σχολείο ή τις δυσκολίες στην επικοινωνία με την οικογένεια, φίλους κ.α.
Ο εθισμός μικρών και μεγάλων στα ηλεκτρονικά παιχνίδια
«Ό,τι ισχύει δε για τους χημικούς εθισμούς ισχύει και για τους συμπεριφορικούς. Η ουσία που ανεβοκατεβαίνει είναι η ντοπαμίνη. Κερδίζουμε ένα παιχνίδι ανεβαίνει, χάνουμε κατεβαίνει και δημιουργείται ευερεθιστότητα» προσθέτει ο κ Σιώμος. Τα μέτρα πρόληψης των κοινωνιών για την εξάρτηση του διαδικτύου και των παιχνιδιών συμπεριλαμβάνουν πρόταση στις 27/7/23 του ΟΗΕ (μαζί με την UNESCO) για απαγόρευση κινητών στο σχολικό περιβάλλον. Επίσης στις 4/9/2023 σε μια ιρλανδική πόλη 18.000 κατοίκων γονείς και τοπικές αρχές αποφάσισαν να μην δίνουν κινητό σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
Όπως είπε ο κ. Σιώμος αν ένας «65χρονος κολλήσει με ένα παιχνίδι στο διαδίκτυο μπορεί να γλιτώσει την κατάθλιψη, δεν ισχύει το ίδιο με τα παιδιά και τους νέους στη φάση που είναι να δημιουργηθούν. Αν… κολλήσουν οι ανήλικοι κινδυνεύουν να πετύχουν πολύ λιγότερα στη ζωή τους με τις ικανότητες που τους έχει δώσει η φύση». Πρόσθεσε δε ότι «ο άνθρωπος λειτουργεί με το κύκλωμα της ανταμοιβής, κάνει κάτι και ανταμείβεται. Είναι στημένο έτσι το διαδίκτυο που ενεργοποιείται η… άμεση ανταμοιβή, κερδίζω κάτι, παιχνίδι ή λαϊκ. ανεβάζω απευθείας ντοπαμίνη κι αυτό γίνεται από πολύ νωρίς, από την ηλικία των δύο ετών. Πρώτα πατάω κουμπάκια και εικόνες και αργότερα μαθαίνω να διαβάζω, να γράφω κλπ. Άρα το παιδί εκπαιδεύεται στην άμεση ανταμοιβή και αν το αφήσεις όλο και περισσότερο ανεβαίνει η ντοπαμίνη και μετά χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να παράγει περισσότερη ντοπαμίνη για να πετύχει το αντίστοιχο αποτέλεσμα όμως οδηγεί σε κορεσμό και αντί να παίρνει ευφορία βιώνει αρνητικό συναίσθημα, δηλαδή επιστρέφει στον πόνο και στην αρχή εκεί όπου αποζητούσε τη χαρά και γι αυτό βλέπεις πολλά δυσαρεστημένα παιδιά ενώ παίζουν και υποτίθεται θα έπρεπε να είναι χαρούμενα».
Στη συζήτηση που έγινε, ο πρόεδρος του ΙΣΘ Νίκος Νίτσας τόνισε ότι «οφείλουμε να κοιτάξουμε το πρόβλημα στα μάτια και να πούμε όλη την αλήθεια, κυρίως στα παιδιά, ώστε να προλάβουμε τα χειρότερα. Η ιατρική κοινότητα καταγράφει εδώ και καιρό σοβαρά περιστατικά ψυχικής υγείας που έχουν πολλαπλασιαστεί με την οικονομική συμπίεση από το 2008 μέχρι σήμερα, την πανδημία και τα lockdowns, τη βία όλων των μορφών, τα δυστυχήματα με θύματα κυρίως νέους ανθρώπους καθώς και από τις επιπτώσεις των αυξανόμενων φυσικών καταστροφών».
Ο Χρήστος Μπάκας, ψυχίατρος και αναπληρωτής γραμματέας του ΔΣ του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης επεσήμανε ότι «η στόχευση του ΙΣΘ είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, εστιάζοντας στην απώλεια ελέγχου της χρήσης ή της συμπεριφοράς, στις επιβλαβείς συνέπειες στην υγεία, την προσωπική και κοινωνική ζωή του ανθρώπου, στις θεραπευτικές επιλογές και φυσικά στις μεθόδους πρόληψης των εξαρτήσεων»
Οι παλιές γενιές στο ποτό, οι νεότερες στα ναρκωτικά…
Ο Παναγιώτης Παναγιωτίδης, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής Στρατιωτικός γιατρός του 424 ΓΣΝΕ μίλησε για τις εξαρτήσεις ως ένα φαινόμενο που εξελίσσεται χρονικά. «Αλλάζει πρόσωπα, αλλάζει εποχές, αλλάζει πληθυσμούς, που άλλοτε είναι περισσότερο ή λιγότερο ευάλωτοι. Είναι ένα φαινόμενο με υψηλό κίνδυνο να το συναντήσουμε και να το υποστούμε από παλιά σταθερό και δεν είναι εύκολο να εξαλειφθεί». Ο κ. Παναγιωτίδης σημείωσε ότι σε ορισμένες εξαρτήσεις όπως πχ με το κάπνισμα η πληροφόρηση για τις συνέπειες «έχει πιάσει τόπο» εν αντιθέσει με άλλες εξαρτήσεις. «Μάλιστα το 2018 έφτασε ο ΠΟΥ κι άλλοι οργανισμοί υγείας να μιλούν για απεξάρτηση και για μια νίκη απέναντι σ αυτό τον εθισμό, έστω κι αν τα τελευταία χρόνια δυστυχώς… επανάκαμψε»
Η ψυχίατρος Μαρία Κισσοπούλου μίλησε για κατάρρευση θεσμών και αξιών της κοινωνίας αλλά και για το ρόλο της οικογένειας που είναι καθοριστικός πχ σε ένα παιδί που κακοποιήθηκε ή δεν αγαπήθηκε «Σε κάθε περίπτωση όταν ένας γονιός θέλει να μιλήσει στο παιδί του, για να το ενημερώσει, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το φόβο. Αν τον πείσει να τον ακούσει -ύστερα από μια σχέση που θα έχει κτίσει τα προηγούμενα χρόνια- τότε θα τον προσέχει κιόλας. Ας του δώσει πραγματικά γεγονότα και δεδομένα. Ο δε γονέας θα πρέπει να γνωρίζει τι είναι ναρκωτικά, ποια είναι και πως λειτουργούν ψυχικά και σωματικά. Να μιλήσει για τις επιπτώσεις και τις συνέπειες. Να πει όλη την αλήθεια»
Καταναγκαστικότητα και παραλογισμός
Ο κ. Παναγιωτίδης για τον εθισμό στο αλκοόλ σημείωσε ότι από το 2002 δεν έχει γίνει έρευνα -με ειδικούς επιστημονικούς τρόπους- για την έκταση του φαινομένου. Ωστόσο από επιμέρους μελέτες προκύπτουν συμπεράσματα για την κακή χρήση του αλκοόλ για την οποία δεν υπάρχει σαφής εικόνα λόγω δυσκολίας διάγνωσης (οι περισσότεροι θεωρούν ότι δεν έχουν πρόβλημα και το παρακάμπτουν). Η δε κα Κισσοπούλου έκανε λόγο για σχετικά εύκολο εντοπισμό του εθισμού από τον καταναγκασμό που νιώθει ο ίδιος ο χρήστης. «Δεν έχει να κάνει με την ποσότητα που θα καταναλώσει αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα μπει στη διαδικασία ανεύρεσης της ουσίας. Ο εθισμός έχει έναν παραλογισμό και μια καταναγκαστικότητα, αυτά είναι στοιχεία που θα πρέπει να διακρίνουμε και να προσέξουμε».
Οι ψυχίατροι μίλησαν για τα σημάδια που ανησυχούν και αφορούν σε όλες τις εξαρτήσεις – εμμονές. «Αν γνωρίζεις τις συνέπειες και επιπτώσεις της χρήσης αλκοόλ, ουσιών κ.λπ. και δεν μπορείς να το σταματήσεις τότε είναι ένας καλός μπούσουλας για να πονηρεύεσαι και να το ψάξεις» όπως είπε ο κ. Παναγιωτίδης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλοί κοινωνικοί, πολιτισμικοί και οικονομικοί παράγοντες οδηγούν ή αποτρέπουν τις εξαρτήσεις. Στην περίπτωση του αλκοόλ, σε ανεπτυγμένες χώρες καταγράφεται μια μείωση εν αντιθέσει με τις υπόλοιπες. Ωστόσο «το ίδιο το πρόβλημα καταργεί τάξεις, πεποιθήσεις, την οικονομική συνθήκη του καθένα και κατά κάποιον τρόπο ο πληθυσμός προχωρά σε ομογενοποίηση» Συνήθως όσοι είναι μέσα στο πρόβλημα δεν το συζητούν «το κρατάνε κρυφό, διότι θεωρεί ότι αν συζητηθεί τότε κάποιος θα τον σταματήσει και δεν θέλει να το χάσει…» πρόσθεσε η κα Κισσοπούλου.
Τέλος οι γιατροί μίλησαν και για τα θεραπευτικά προγράμματα πολλών κρατικών φορέων και ομάδων αυτοβοήθειας επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι «υπάρχουν δύο δρόμοι, αυτής της απεξάρτησης κι αυτός της αποδοχής του προβλήματος με όσο το δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις, δηλαδή μείωση της βλάβης. Στην πορεία της προσπάθειας μπορούν να πάρουν και τον ένα και τον άλλο δρόμο…»
Υπενθυμίζεται ότι οι θεματικές ενημερωτικές ενότητες του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης για την υγεία φιλοξενούνται κάθε χρόνο στη ΔΕΘ, στο πλαίσιο του #εμβολιαΖΩ, της εκστρατείας για την πρόληψη που ξεκίνησε το 2017.
Διαβάστε επίσης
Ελλείψεις φαρμάκων: “Ακέφαλη” από το 2021 η αρμόδια Διεύθυνση στον ΕΟΦ
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τον καρκίνο ωοθηκών, ξανά στο τραπέζι