Προβιοτικά και πρεβιοτικά. Τα βρίσκουμε σε συγκεκριμένα τρόφιμα και μας βοηθάνε να παραμένουμε υγιείς. Τα προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί, που μπορούν να βελτιώσουν την υγεία μας, αν τους καταναλώσουμε σε επαρκείς ποσότητες, σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Τα προβιοτικά αποτελούν μικροοργανισμούς, που μπορούμε να προσλάβουμε μέσω της τροφής και συχνά μπορεί να τα έχετε ακούσει ως μικροχλωρίδα του εντέρου. Στην καλύτερη διαβίωση των προβιοτικών συμβάλλουν τα πρεβιοτικά, τα οποία είναι κυρίως φρουκτοολιγοσακχαρίτες, που επίσης προσλαμβάνουμε από την διατροφή μας και αποτελούν την τροφή τους. Τα πρεβιοτικά διαπερνούν τον γαστρεντερικό σωλήνα άπεπτα και είναι η τροφή των προβιοτικών. Υπάρχουν κυρίως σε όσπρια, φρούτα και λαχανικά, όπως, για παράδειγμα, στα μήλα, στις μπανάνες, στα ακτινίδια, στις αγκινάρες, στα πράσα, στα σπαράγγια, στο κρεμμύδι, αλλά και σε εμπλουτισμένα τρόφιμα.
Είναι πλέον εκατοντάδες οι μελέτες που ασχολούνται με τον ρόλο των προβιοτικών στην υγεία του ανθρώπου και αξίζει να σημειωθεί ότι ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικό μικροβίωμα, δηλαδή διαφορετική ποικιλία μικροοργανισμών στο έντερό του. Μια από τις πιο μελετημένες ευεργετικές επιδράσεις τους είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη πολλών ασθενειών όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά και τα αυτοάνοσα νοσήματα, ενώ φαίνεται ότι συμβάλλον ακόμα στην πρόληψη προσωρινών λοιμώξεων, όπως αυτή του απλού κρυολογήματος ή των λοιμώξεων του ουρογεννητικού συστήματος.
Τι λένε οι μελέτες
Για την καλύτερη επιβίωση και ανάπτυξη των προβιοτικών μικροοργανισμών στο γαστρεντερικό του ανθρώπου είναι απαραίτητα τα πρεβιοτικά. Σε μια πρόσφατη ανασκόπηση στο επιστημονικό περιοδικό Medical Microbiology and Immunology τονίζεται ότι τα πρεβιοτικά δεν έχουν ευεργετική δράση μόνο λόγω του ρόλου τους στην επιβίωση του μικροβιώματος, αλλά έχουν και άμεση επίδραση μέσω διαφορετικών μηχανισμών στην ενίσχυση της άμυνας του ανθρώπου.
Η κατανάλωση συγκεκριμένων πρεβιοτικών φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλει στην μείωση των προφλεγμονωδων κυτοκινών στον οργανισμό, βοηθώντας, έτσι, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι κυτοκίνες είναι πεπτίδια ή πρωτεΐνες, που βοηθούν στην επικοινωνία των κυττάρων του ανοσοποιητικού και οι προφλεγμονώδεις κυτοκίνες ενεργοποιούν την διαδικασία της φλεγμονής, με αποτέλεσμα να παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων, όπως είναι τα καρδιαγγειακά και οι κακοήθειες.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν οι αντιφλεγμονώδεις κυτοκίνες, που συμβάλλουν στην μείωση της φλεγμονής στον οργανισμό κα φαίνεται να αυξάνονται, όταν η διατροφή ενισχύεται με επιπλέον πρεβιοτικά. Ήταν εντυπωσιακή μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition, που έδειξε ότι η χορήγηση λακτανών για 10 εβδομάδες μπορεί να αυξήσει σημαντικά την παραγωγή ιντερλευκίνης-10, η οποία έχει αντιφλεγμονώδη δράση και να ενισχύσει σημαντικά το ανοσοποιητικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι λακτάνες είναι πρεβιοτικά που βρίσκονται κυρίως στα κάσιους, τα φιστίκια Αιγίνης και στα όσπρια.
Ρυθμίζουν και τη χοληστερόλη
Πέρα, όμως, από αυτούς τους μηχανισμούς, μια πολύ σημαντική δράση του συνδυασμού προβιοτικών και πρεβιοτικών είναι η παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου (SCFAs), η οποία λαμβάνει χώρα κατά την ζύμωση των πρεβιοτικών από τους προβιοτικούς μικροοργανισμούς. Αυτά τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου φαίνεται να συμβάλουν στην καλύτερη ρύθμιση της χοληστερίνης, αλλά και στην κυτταρική απόπτωση καρκινικών κυττάρων και κατ’ επέκταση στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Είναι αρκετά ενδιαφέρον ο χώρος του μικροβιώματος και οι μελέτες, αν και εκατοντάδες, είναι ακόμα αρκετά πρώιμες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι το μικροβίωμα, οι ποικιλίες μικροοργανισμών που κατοικούν στο γαστρεντερικό μας δηλαδή, μπορεί να επηρεάσει ακόμη και την εμφάνιση νευρολογικών νοσημάτων, αλλά ενδεχομένως να παίζει ρόλο ακόμη και στην εξέλιξη αναπτυξιακών διαταραχών στα παιδιά.
Τα οφέλη για τα παιδιά
Αξίζει να αναφερθεί ότι το 2012 δημοσιεύτηκε μια μελέτη για παιδιά, στα οποία χορηγήθηκαν συγκεκριμένα στελέχη προβιοτικών ή placebo – εικονικό συμπλήρωμα δηλαδή- κατά τους πρώτους έξι μήνες ζωής. Τα παιδιά αυτά επανελέγχθηκαν όταν έγιναν 13 ετών και με έκπληξη οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στην ομάδα παιδιών, που δεν έλαβαν συμπλήρωμα του συγκεκριμένου προβιοτικού κατά την γέννησή τους, υπήρχε ένα ποσοστό 17,1% με διαταραχή ελλειματική προσοχής και υπερκινητικότητας ή με διάγνωση στο φάσμα του αυτισμού, ενώ στην ομάδα των παιδιών που έλαβαν το συμπλήρωμα δεν υπήρχε κανένα παιδί με αναπτυξιακή διαταραχή. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή μελέτη, που φυσικά χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Γίνονται προσπάθειες από μεγάλα ερευνητικά κέντρα στον κόσμο για να βρεθούν τρόποι να αξιοποιηθούν τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά για την πρόληψη νοσηρότητας ευρέως. Μέχρι τότε μπορεί κανείς να φροντίζει την μικροχλωρίδα του ενισχύοντας την πρόσληψη πρεβιοτικών και προβιοτικών μέσα από την διατροφή του και την άσκηση, καθώς φαίνεται ότι η άσκηση συμβάλλει επίσης στην διατήρηση ενός υγιούς μικροβιώματος.
Ειρήνη Χριστάκη, Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Symmetria, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διαβάστε επίσης
Σε πρώτο πρόσωπο: Το νόημα του εθελοντισμού
Θετική Ψυχολογία: Πάρ’το αλλιώς και ζήσε καλύτερα