Ανάλυση μεγάλης κλίμακας δείχνει πως η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει τον εγκέφαλο, αλλά και την ψυχική υγεία, ενώ έχει επιπτώσεις και στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τα συναισθήματα. Η μόλυνση του αέρα εκτός από τον οργανισμό μας φαίνεται, λοιπόν, ότι βλάπτει σοβαρά και την ψυχική μας υγεία.
Οι νέες επιστημονικές μελέτες που φωτίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις της ολοένα και αυξανόμενης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία, αποδεικνύουν πως η ρύπανση βλάπτει τόσο την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών, ευθύνεται για την πρόκληση εγκεφαλικών επεισοδίων στους ενήλικες, ενώ οδηγεί αποδεδειγμένα σε κατάθλιψη.
Επιπτώσεις της ρύπανσης στην ψυχική υγεία
Οι άνθρωποι που αναπνέουν μολυσμένο αέρα βιώνουν αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τα συναισθήματα, και ως εκ τούτου, μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν άγχος και κατάθλιψη σε σχέση με εκείνους που αναπνέουν καθαρότερο αέρα. Αυτά είναι τα βασικά ευρήματα μιας συστηματικής ανασκόπησης που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό NeuroToxicology.
Η διεπιστημονική ομάδα μελέτησε περισσότερες από 100 έρευνες τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους που επικεντρώθηκαν στις επιπτώσεις της ρύπανσης του εξωτερικού αέρα στην ψυχική υγεία και σε περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τα συναισθήματα. Οι τρεις κύριες περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες εστίασαν οι επιστήμονες ήταν ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή και ο προμετωπιαίος φλοιός.
Στην ανάλυση, το 73% των μελετών ανέφερε υψηλότερα συμπτώματα ψυχικής υγείας σε ανθρώπους και ζώα, όπως αρουραίους, που εκτέθηκαν σε υψηλότερα από το μέσο όρο επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Κάποιες εκθέσεις που οδήγησαν σε αρνητικές επιπτώσεις εμφανίστηκαν σε περιοχές ατμοσφαιρικής ρύπανσης που επί του παρόντος θεωρούνται «ασφαλείς» από τα πρότυπα της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος. Επιπλέον, το 95% των μελετών που εξέτασαν τις επιδράσεις στον εγκέφαλο βρήκαν σημαντικές φυσικές και λειτουργικές αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τα συναισθήματα όταν εκτίθενται σε αυξημένα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Η ρύπανση οδηγεί σε φλεγμονή
Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες έδειξαν ότι η έκθεση σε υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή και αλλαγές στη ρύθμιση των νευροδιαβιβαστών, οι οποίοι λειτουργούν ως χημικοί αγγελιοφόροι του εγκεφάλου.
Η πρώτη συστηματική έρευνα (μετα-ανάλυση) που συσχετίζει την ατμοσφαιρική ρύπανση με διάφορα ψυχικά προβλήματα, βασίζεται στην αξιολόγηση στοιχείων 25 μελετών από 16 χώρες. Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), με επικεφαλής τη δρα Αϊζομπελ Μπρεϊθγουέιτ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό περιβαλλοντικής υγείας Environmental Health Perspectives.
Οι ερευνητές τόνισαν η μελέτη αναδεικνύει συσχετίσεις και δεν μπορεί να αποδείξει ότι η ίδια η ρύπανση προκαλεί άμεσα προβλήματα ψυχικής υγείας. «Γνωρίζουμε πάντως ότι τα μικροσκοπικά σωματίδια από το βρώμικο αέρα μπορούν να φθάσουν στον εγκέφαλο μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και της μύτης, καθώς επίσης ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει συνδεθεί με αυξημένη φλεγμονή των νευρώνων, βλάβες στα νευρικά κύτταρα και αλλαγές στην παραγωγή της ορμόνης του στρες, παράγοντες που όλοι έχουν συσχετισθεί στο παρελθόν με κακή ψυχική υγεία», τόνισε η δρ Αϊζομπελ Μπρεϊθγουέιτ.
Μια διαρκώς επιδεινούμενη κατάσταση
Η έρευνα για τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη σωματική υγεία, όπως, για παράδειγμα, το άσθμα και τα αναπνευστικά προβλήματα, έχουν τεκμηριωθεί σε σημαντικό βαθμό τα τελευταία χρόνια.
Αλλά μόνο τα τελευταία 10 περίπου χρόνια οι ερευνητές άρχισαν να κατανοούν πώς η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο. Μελέτες έχουν δείξει ότι μικροί ατμοσφαιρικοί ρύποι, όπως τα εξαιρετικά λεπτά σωματίδια από τα καυσαέρια των οχημάτων, μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλο είτε άμεσα, ταξιδεύοντας μέσα από τη μύτη και μέσα στον εγκέφαλο, είτε έμμεσα, προκαλώντας φλεγμονή και αλλοιωμένες ανοσολογικές αποκρίσεις στο σώμα που μπορούν στη συνέχεια να διασχίσουν τον εγκέφαλο.
Ταυτόχρονα, οι ερευνητές τεκμηριώνουν όλο και περισσότερο τη σχέση μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των αρνητικών επιπτώσεών της στην ψυχική υγεία.
Δυστυχώς, η έρευνα δείχνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση θα παρουσιάζει διαρκώς επιδείνωση καθώς η κλιματική αλλαγή εντείνεται και οι εκπομπές άνθρακα παραμένουν ανεξέλεγκτες.
Αν και οι νευροβιολογικοί μηχανισμοί μέσω των οποίων η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση συμπτωμάτων ψυχικής υγείας είναι ακόμη ελάχιστα κατανοητοί, η έρευνα έχει δείξει ότι η παρουσία ρύπων στον ατμοσφαιρικό αέρα έχει συνδεθεί με «τεράστια» απώλεια ευφυΐας και γεροντική άνοια.
Σχέση μεταξύ ρύπνασης και υγείας του εγκεφάλου
Οι ειδικοί του Wayne State University εντόπισαν επίσης ορισμένα σημαντικά κενά στην έρευνα που πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να σχηματιστεί μια πληρέστερη εικόνα της σχέσης μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της υγείας του εγκεφάλου.
Σχετικά λίγες μελέτες εξέτασαν τις επιπτώσεις της έκθεσης σε ατμοσφαιρική ρύπανση κατά την πρώιμη ζωή, όπως τη βρεφική και νηπιακή ηλικία, καθώς και αργότερα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό δεδομένου ότι ο εγκέφαλος συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι τη νεαρή ενήλικη ζωή και ως εκ τούτου μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στις επιπτώσεις της μόλυνσης του αέρα.
Οι επιστήμονες βρήκαν επίσης ότι στο πλαίσιο των μελετών που διερεύνησαν τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον εγκέφαλο, μόνο 10 διεξήχθησαν σε ανθρώπους. Ενώ η έρευνα σε ζώα έχει δείξει εκτενώς ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από αλλαγές στον εγκέφαλο των ζώων, η έρευνα για το πώς η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει τον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι πολύ πιο περιορισμένη. Επιπλέον, οι περισσότερες από τις υπάρχουσες μελέτες σε ανθρώπους έχουν επικεντρωθεί σε φυσικές αλλαγές, όπως διαφορές στο συνολικό μέγεθος του εγκεφάλου. Απαιτείται περισσότερη έρευνα μέσω λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου, η οποία θα μπορούσε να επιτρέψει σε ερευνητές να ανιχνεύσουν ανεπαίσθητες ή μικρότερες αλλαγές που μπορεί να συμβούν πριν από τις φυσικές αλλαγές.
Στο μέλλον, η ομάδα του Wayne State University σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει μεθόδους απεικόνισης εγκεφάλου για να μελετήσει πώς η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει τον κίνδυνο άγχους κατά την εφηβεία. Θα χρησιμοποιηθούν μια σειρά τεχνικών, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών οθονών αέρα που μπορούν να φορούν τα παιδιά καθώς περνούν τη μέρα τους, επιτρέποντάς στους ειδικούς να αξιολογήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την έκθεσή τους.