Σου έχει τύχει ποτέ να φας κάτι χωρίς να αναρωτηθείς αν πεινάς; Δεν είσαι ο μόνος/η! Σε όλους μας έχει συμβεί κάποια στιγμή να καταναλώσουμε ένα τρόφιμο… για διάφορους λόγους, πλην της πείνας! Η κατάσταση αυτή αποκαλείται συναισθηματικό φαγητό και μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής σου.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς επηρεάζει την προσπάθειά μας να αποκτήσουμε καλύτερες διατροφικές συνήθειες ή ένα υγιές βάρος; Πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε; Αυτές και όλες τις απορίες μας λύνει ο Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc. από το medNutrition.gr, Πάρης Παπαχρήστος.
Τι είναι το συναισθηματικό φαγητό;
Το συναισθηματικό φαγητό είναι η σύνδεση μιας (θετικής ή αρνητικής) κατάστασης που βιώνεις με την ανάγκη να φας ως εκτόνωση, χωρίς ωστόσο να πεινάς πραγματικά (βιολογική πείνα).
Συνήθως ικανοποιείται με την κατανάλωση ενός γλυκού, όπως σοκολάτα, ή ενός αλμυρού, όπως ένα πεϊνιρλί, ή ακόμα και με εναλλαγή αλμυρού- γλυκού.
Πώς συνδέεται το φαγητό με τα συναισθήματά σου;
Η κατανάλωση μιας τροφής, όπως η σοκολάτα, οδηγεί στην απελευθέρωση διάφορων ουσιών οι οποίες συνδέονται άμεσα με τη συναισθηματική σου κατάσταση. Πέρα από την ικανοποίηση του αισθήματος της πείνας (αν υπάρχει) είναι ικανές να σου δημιουργήσουν κι άλλα θετικά συναισθήματα όπως η ευχαρίστηση, η ευφορία, η ηρεμία και η ανταμοιβή.
Ας δούμε πιο αναλυτικά τις ουσίες αυτές:
Ντοπαμίνη
Βασικός της ρόλος είναι η μεταφορά μηνυμάτων ικανοποίησης στον εγκέφαλό σου, που προκύπτουν ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης τροφής, καφέ ή αλκοόλ αλλά και της σωματικής σου δραστηριότητας. Γνωστή και ως νευροδιαβιβαστής της ευφορίας καθώς μεταξύ άλλων είναι υπεύθυνη για τα αισθήματα της ανταμοιβής, της κινητοποίησης και της δημιουργικότητας.
Σεροτονίνη
Πρόκειται για μια ουσία που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μεταφορά μηνυμάτων που ρυθμίζουν αισθήματα όπως ο θυμός, το άγχος, η επιθετικότητα και η ευτυχία. Με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε τρυπτοφάνη, το πρόδρομο συστατικό της σεροτονίνης, όπως τυρί, αυγό και μαύρη σοκολάτα, τα επίπεδα σεροτονίνης στο σώμα σου αυξάνονται με αποτέλεσμα να νιώθεις ηρεμία, γαλήνη και ισορροπία.
Κορτιζόλη
Γνωστή και ως ορμόνη του στρες, καθώς βασικός της ρόλος είναι η παραγωγή ενέργειας όταν βρίσκεσαι σε περιόδους στρες (π.χ. είσαι άρρωστος/η, έχεις υπογλυκαιμία κλπ). Το πρόβλημα επομένως παρουσιάζεται σε μακροχρόνιες καταστάσεις στρες. Τα συνεχώς υψηλά επίπεδα κορτιζόλης επηρεάζουν τον ύπνο σου, την αντίδραση του ανοσοποιητικού σου συστήματος ενώ ευθύνονται για την αυξημένη όρεξή σου!
Με βάση τα παραπάνω, το συναισθηματικό φαγητό έχει βιολογική εξήγηση. Ωστόσο δεν αποτελεί τη λύση στις δυσάρεστες ή ευχάριστες καταστάσεις που βιώνεις.
Η ανακούφιση που αισθάνεσαι μετά την κατανάλωση ενός εύγευστου τροφίμου είναι προσωρινή! Με το τέλος του γεύματος θα συνεχίσουν να σε απασχολούν τα ίδια προβλήματα.
Γιατί τρως χωρίς να πεινάς;
To συναισθηματικό φαγητό δε συμβαίνει μόνο όταν κάτι σε έχει στεναχωρήσει. Υπάρχουν οι ακόλουθες τέσσερις διαφορετικές καταστάσεις που είναι πιθανότερο να σε οδηγήσουν σε αυτό:
Έχεις Λιγούρα
Πολλά ερεθίσματα μπορούν να αυξήσουν τη θέλησή σου για φαγητό… Βλέπεις κάτι μπροστά σου μπαίνοντας σε ένα μαγαζί, κάποιος σου σερβίρει ή σε κερνάει ή απλά γνωρίζεις ότι υπάρχει κάτι στο ψυγείο σου, οπότε και το καταναλώνεις.
Δεν είναι λίγες οι φορές που θα μπεις σε ένα φούρνο επειδή είδες τη βιτρίνα του γεμάτη με γλυκά και αλμυρά αρτοπαρασκευάσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε όλους τους καταψύκτες παγωτών στα περίπτερα οι πόρτες είναι από τζάμι ενώ παλιότερα ήταν κλειστές από πλαστικές πόρτες, για αποφυγή αλλοιώσεων των παγωτών.
Με τα τζάμια ωστόσο αυξήθηκε κατά 30% η κατανάλωσή τους. Αντίστοιχα στα ταμεία των σούπερ μάρκετ ήμίνι μάρκετ θα παρατηρήσεις ότι υπάρχουν πάρα πολλά προϊόντα και λιχουδιές. Και αυτό επειδή θέλουν να σε προτρέψουν βλέποντας τα, να τα αγοράσεις.
Άλλες φορές βρίσκεσαι μπροστά σε κάποιο κέρασμα από ένα συνάδελφο ή φίλο. Μπορεί το κέρασμα αυτό να μη σε ενθουσιάζει αλλά και πάλι το καταναλώνεις.
Γιορτάζατε μία ειδική περίσταση χθες στο σπίτι και περίσσεψαν κάποια γλυκά. Τα καταναλώνεις όλες τις επόμενες ημέρες μέχρι να τελειώσουν, επειδή γνωρίζεις ότι είναι εκεί!
Βαριέσαι, θα ήθελες να ήσουν κάπου αλλού
Είσαι φοιτητής, έχεις διαβάσει δύο κεφάλαια και δίνεις εξετάσεις σε μία εβδομάδα! Έπειτα σκέφτεσαι “δεν πετάγομαι μέχρι το περίπτερο ή το ψυγείο να κάνω ένα διάλλειμα;”. Είσαι στο σπίτι μετά από μία δύσκολη εβδομάδα στην εργασία σου και χαλαρώνεις το Σαββατοκύριακο. Το να φας κάτι, είναι μία διέξοδος από τη στιγμή που δε μπορείς να βρεθείς σε μία παραλία ή μία κοινωνική εκδήλωση.
Δηλαδή, το φαγητό και στις δύο αυτές περιπτώσεις αντισταθμίζει το μέρος που θα ήθελες να ήσουν ή την κατάσταση στην οποία θα προτιμούσες να βρίσκεσαι.
Σου θυμίζουν κάτι οι παραπάνω καταστάσεις;
Έχεις Στρες;
Πιέζεσαι χρονικά να παραδώσεις μία εργασία στη σχολή ή ένα project στην εργασία σου. Τελικά, είτε τα καταφέρεις είτε όχι, οφείλεις στον εαυτό σου μία επιβράβευση για την προσπάθεια. Και φαντάσου ποια είναι αυτή! Να φας κάτι γλυκό ή να παραγγείλεις κάτι απ’ έξω παρόλο που δεν πεινάς. Η αντίδρασή σου αυτή εξηγείται επιστημονικά, καθώς το σώμα σου ανταποκρίνεται στο άγχος εκκρίνοντας ορμόνες που σχετίζονται με την επιθυμία για εύγευστα τρόφιμα πλούσια σε απλά σάκχαρα και λίπη.
Η στρατηγική αυτή όμως για την επιβράβευση ή τη διαχείριση της στρεσογόνου κατάστασης, πέραν της σύντομης διάρκειας, μπορεί να σου προκαλέσει τύψεις και κατ’ επέκταση επιπρόσθετο άγχος.
Στενοχωρήθηκες;
Κάτι σου είπε ένας φίλος ή μία φίλη, έμαθες ένα δυσάρεστο νέο, όποτε επιδιώκεις τρώγοντας κάτι γλυκό να αισθανθείς καλύτερα. Τα τρόφιμα που αποτελούν συνήθως την πρώτη σου επιλογή είναι πλούσια σε απλούς υδατάνθρακες και λιπαρά όπως τα γλυκά και τα αλμυρά σνακ. Όμως, στην ουσία δε σε ανακουφίσουν. Αντίθετα, προάγουν το οξειδωτικό στρες στο σώμα σου διαταράσσοντας τα επίπεδα κορτιζόλης. Ως εκ τούτου αυξάνεται το άγχος ή ακόμη και ενισχύονται τα καταθλιπτικά συναισθήματα.
Το συναισθηματικό φαγητό λοιπόν μπορεί να έχει πολλές μορφές. Με κάποιες θα ταυτιστείς, ενώ με κάποιες άλλες όχι. Σημασία έχει λοιπόν να μπορείς να αντιληφθείς πότε συμβαίνει.
Ύπνος
Έχεις παρατηρήσει ότι όταν δε κοιμάσαι καλά κατά τη διάρκεια της ημέρας τείνεις να καταναλώνεις περισσότερο φαγητό σε σχέση με το σύνηθες; Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι ένας κακός ύπνος, τόσο σε ποιότητα όσο και ποσότητα, επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα αυτο – ελέγχου, αυξάνοντας την πιθανότητα κατανάλωσης συναισθηματικού φαγητού. Μάλιστα, σύμφωνα με μελέτες, όταν δεν κοιμάσαι αρκετά έχεις μεγαλύτερη επιθυμία για τρόφιμα που είναι εύγευστα και θερμιδικά πυκνά όπως γλυκά, αλμυρά και αμυλώδη.
Διαβάστε επίσης
“Είναι κακό που δεν έχω πολλούς φίλους;” – Πόσους χρειαζόμαστε στη ζωή;
Ανακαλείται η άδεια λειτουργίας του εργοστασίου της σοκολάτας Kinder