Η ενδονοσοκομειακή λοίμωξη είναι η μεγάλη πληγή των δημόσιων νοσοκομείων της χώρας μας και έρχεται ως αποτέλεσμα της υψηλής κατανάλωσης αντιβιοτικών, αφού η Ελλάδα είναι στη δεύτερη θέση μετά την Κύπρο σε ότι αφορά την αλόγιστη χρήση των συγκεκριμένων φαρμάκων.
Η χώρα μας επιδίδεται τα τελευταία χρόνια σε συστηματικές προσπάθειες πρόληψης και ελέγχου να αποτραπεί η ενδονοσοκομειακή λοίμωξη και να καταπολεμηθεί η μικροβιακή αντοχή, με το φιλόδοξο «Πανελλήνιο Πρόγραμμα για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής», το οποίο χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και υλοποιείται από το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO (cleoresearch.org), σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ και υπό την εποπτεία του Ο.ΔΙ.Π.Υ.
Το 10% των νοσηλευόμενων ασθενών με ενδονοσοκομειακή λοίμωξη
Σύμφωνα με στοιχεία της Αρχοντίας Μούτου, Υπεύθυνης Επιτήρησης Λοιμώξεων του CLEO, ο επιπολασμός των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων ανέρχεται στο 10% , πράγμα που σημαίνει ότι 1821 νοσηλευόμενοι ασθενείς ταλαιπωρούνται από κάποιο ενδονοσοκομειακή λοίμωξη.
Τα μικρόβια των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων
Τα πιο συχνά συναντούμενα παθογόνα στη χώρα μας είναι τα εξής:
- Acinetobacter spp,
- E.Coli,
- Klebsiella Pneumoniae,
- Pseudomonas Aeruginosa,
- Staphylococcus Aureus,
- Enterococcus Faecium,
- Enterococcus Faecalis,
- Streptococcus Pneumoniae.
Μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται στην αντοχή που παρουσιάζει η Klebsiella Pneumoniae στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενιάς και στις καρβεπενέμες (66,50% έναντι 31,30% για την ΕΕ και 58,30% έναντι 7,90% για την ΕΕ, αντίστοιχα) και στην αντοχή της Pseudomonas Aeruginosa στις καρβεπενέμες και στις φλουροκινολόνες (48,90% έναντι 16,50% για την ΕΕ και 46,80% έναντι 18,90% για την ΕΕ, αντίστοιχα).
Χορήγηση των αντιβιοτικών εντός νοσοκομείου – Πρώτη η Ελλάδα
Την ίδια υψηλή πορεία φαίνεται πως ακολουθεί και η χορήγηση των αντιβιοτικών εντός νοσοκομείου. Πιο αναλυτικά, η κατανάλωση αντιβιοτικών σε καθορισμένη ημερήσια δόση (Defined Daily Dose, DDD) ανά 1000 άτομα για τη χώρα μας βρέθηκε να είναι 1,68 έναντι 1,77 της ΕΕ. Ωστόσο, στη χρήση προωθημένων αντιβιοτικών, όπως οι καρβεπενέμες και τα πολυμιξίδια, η χώρα κατέχει και πάλι τη πρώτη θέση (DDD ανά 1000 άτομα = 50,8% έναντι 33,7% της ΕΕ).
Κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα – Δεύτερη η Ελλάδα
Αναφορικά με τη κατανάλωση των αντιβιοτικών στη κοινότητα, η χώρα μας φαίνεται πως κατέχει τη δεύτερη θέση μετά την Κύπρο, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα του 2020.
Συγκεκριμένα, ο δείκτης DDD ανά 1000 κατοίκους στη κοινότητα βρέθηκε να είναι 32,4 έναντι 18,0 που ήταν ο μέσος όρος για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα μεταξύ 2010-2013 και η οποία περιγράφει τις συνταγογραφήσεις στη κοινότητα σε ενήλικες, βρέθηκε ότι το 33,5% των αντιβιοτικών που συνταγογραφήθηκαν ήταν για διαγνώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά συνήθως δεν ενδείκνυνται .Τέλος, σε άλλη μελέτη του 2008, μετά από 174 επισκέψεις στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών βρέθηκε ότι αντιβιοτικό με ευρύ φάσμα δόθηκε χωρίς συνταγογράφηση στο 100%, ενώ στο 73% των επισκέψεων δόθηκε αντιβιοτικό που κανονικά απαιτεί ειδική συνταγή.
Ενδονοσοκομειακή λοίμωξη, μικροβιακή αντοχή και πανδημία
Ωστόσο, φαίνεται πως η έκτακτη και επιβλητική παρουσία της πανδημίας του SARS-COV-2 τα τελευταία τρία χρόνια, ενέτεινε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής, μιας και μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση αντιβιοτικών έναντι των δευτεροπαθών λοιμώξεων ή πολλές φορές και προφυλακτικά στο πλαίσιο μιας COVID-19 λοίμωξης, αυξήθηκε κατά 11,2% τον πρώτο χρόνο της πανδημίας. Ακόμα, φάνηκε πως έγιναν εκπτώσεις στα προγράμματα αντιβιοτικής επιμελητείας που ακολουθούσαν τα νοσοκομεία έως τότε, εφόσον όλη η προσοχή των κλινικών επιστημόνων ήταν στραμμένη στην πανδημία και στην αντιμετώπιση αυτής . Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαία η ισχυροποίηση των προγραμμάτων ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας στα νοσοκομεία. Επιπροσθέτως, οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης του πληθυσμού πάνω στην ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών θα λειτουργήσουν καταλυτικά στη συμμόρφωσή του, καθώς μεγάλο τμήμα της χώρας φαίνεται να μην έχει ακόμα τις απαραίτητες γνώσεις επί του θέματος.
Πρόγραμμα περιορισμού των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων
Το «Πανελλήνιο Πρόγραμμα για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής», με τον διακριτικό τίτλο GRIPP–SNF, εφαρμόζει συστηματική ηλεκτρονική επιτήρηση και καταγραφή των λοιμώξεων καθώς και σύγχρονες στρατηγικές, μεθόδους και εργαλεία για περιορισμό των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, πιλοτικά σε 10 δημόσια νοσοκομεία, με προοπτική την επέκτασή του σε όλα τα ελληνικά νοσοκομεία.
Με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα που ξεκινάει σήμερα, αλλά και την σημερινή Ευρωπαϊκή Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη Χρήση των Αντιβιοτικών, το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO στέλνει το μήνυμα ότι «η χώρα μας πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας, αυστηροποιώντας τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς και ενισχύοντας τη γνώση του κοινού μέσω προγραμμάτων αγωγής της υγείας. Η δημόσια υγεία συνοδεύεται από συλλογική και ατομική ευθύνη και κάθε μας επιλογή έχει έμμεσο αντίκτυπο σε όλο το οικοσύστημα. Θα πρέπει επομένως, να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και με υπευθυνότητα να συμβάλλουμε όλοι στην αντιμετώπιση αυτού του κοινού προβλήματος».
Η χώρα μας φαίνεται πως αναγνωρίζει την έκταση του προβλήματος, γεγονός που πηγάζει από τις προσπάθειες πρόληψης κι ελέγχου λοιμώξεων και καταπολέμησης της μικροβιακής αντοχής, στις οποίες έχει επιδοθεί με αντίστοιχη νομοθεσία από το 2014. Πιο εμπεριστατωμένα, κάθε νοσοκομείο οφείλει να έχει μεριμνήσει για τον «Εσωτερικό Κανονισμό Πρόληψης κι Ελέγχου Λοιμώξεων», ο οποίος θα προβλέπει εκτός των άλλων, την επιτήρηση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών και την ορθή χρήση τους, με κύριο δρών την Ομάδα Επιτήρησης και Ορθολογικής Χρήσης Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ). Επίσης, η ηλεκτρονική βάση καταγραφής των Gram(-) και Gram(+) παθογόνων δίνει μια επικαιροποιημένη εικόνα της κατάστασης που επικρατεί, με δυνατότητα άμεσης παρέμβασης, εάν κριθεί απαραίτητο. Η παρακολούθηση συγκεκριμένων δεικτών λοιμώξεων μέσω του «Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τη Δημόσια Υγεία» από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), συνηγορεί υπέρ της προσπάθειας αυτής. Τέλος, για το διάστημα 2021-2025 υλοποιείται το Πανελλήνιο Πρόγραμμα για την πρόληψη και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων και τη μικροβιακή αντοχή που είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα «Πρωτοβουλία για την Υγεία».
Ωστόσο, φαίνεται πως η έκτακτη και επιβλητική παρουσία της πανδημίας του SARS-COV-2 τα τελευταία τρία χρόνια, ενέτεινε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής, μιας και μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση αντιβιοτικών έναντι των δευτεροπαθών λοιμώξεων ή πολλές φορές και προφυλακτικά στο πλαίσιο μιας COVID-19 λοίμωξης, αυξήθηκε κατά 11,2% τον πρώτο χρόνο της πανδημίας. Ακόμα, φάνηκε πως έγιναν εκπτώσεις στα προγράμματα αντιβιοτικής επιμελητείας που ακολουθούσαν τα νοσοκομεία έως τότε, εφόσον όλη η προσοχή των κλινικών επιστημόνων ήταν στραμμένη στην πανδημία και στην αντιμετώπιση αυτής . Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαία η ισχυροποίηση των προγραμμάτων ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας στα νοσοκομεία. Επιπροσθέτως, οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης του πληθυσμού πάνω στην ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών θα λειτουργήσουν καταλυτικά στη συμμόρφωσή του, καθώς μεγάλο τμήμα της χώρας φαίνεται να μην έχει ακόμα τις απαραίτητες γνώσεις επί του θέματος.
Συμπερασματικά, η μικροβιακή αντοχή είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο αποκτά ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις, απειλώντας την δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα προσπαθεί μέσω εθνικών και υπερεθνικών προγραμμάτων πρόληψης κι ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας να περιορίσει αυτή τη «μάστιγα». Ωστόσο, φαίνεται ότι πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες αυτές αυστηροποιώντας τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς και ενισχύοντας τη γνώση του κοινού μέσω προγραμμάτων αγωγής της υγείας. Η δημόσια υγεία συνοδεύεται από συλλογική και ατομική ευθύνη και κάθε μας επιλογή έχει έμμεσο αντίκτυπο σε όλο το οικοσύστημα. Θα πρέπει επομένως, να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και με υπευθυνότητα να συμβάλλουμε όλοι στην αντιμετώπιση αυτού του κοινού προβλήματος.
Διαβάστε επίσης
Επιστροφή της μάσκας στα σχολεία ζητούν οι παιδίατροι – Επιστολή σε Θ. Πλεύρη