Το νέο εθνικό σχέδιο για τις λοιμώξεις, που σχετίζονται με τη φροντίδα υγείας (ΛΣΦΥ) και τη μικροβιακή αντοχή, εκτείνεται σε τέσσερις πυλώνες και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το αμέσως προσεχές διάστημα.
Ο ΕΟΔΥ, σε μια προσπάθεια να βελτιώσει την κατάσταση στη χώρα μας – που έχει το «χρυσό» στην Ευρώπη σε αυτές τις λοιμώξεις και στη μικροβιακή αντοχή – ετοίμασε αυτό το επιχειρησιακό σχέδιο, που δίνει έμφαση στη συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, των φροντιστών και των ασθενών, καθώς και στη μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών.
Το νέο επιχειρησιακό σχέδιο σας παρουσίασε χθες κατ’ αποκλειστικότητα το Healthstories.
Είναι κοινό μυστικό ότι μικρόβια και βακτήρια «κάνουν πάρτι» σε Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων και Κέντρα Αποκατάστασης. Ασθενείς, που νοσηλεύονται για μια απλή επέμβαση, ενίοτε καταλήγουν σε ΜΕΘ, καθώς έχουν «κολλήσει» κάποιο από αυτά τα μικρόβια.
Η υπερκατανάλωση αντιβιοτικών έχει συμβάλει στη δημιουργία των λεγόμενων υπερμικροβίων, που δεν τα «πιάνει» κανένα φάρμακο και συχνά οι ασθενείς χάνουν τη ζωή τους από αυτές τις λοιμώξεις.
Οι 4 πυλώνες του εθνικού σχεδίου
Για πρώτη φορά το ζήτημα αντιμετωπίζεται ολιστικά και η εφαρμογή του σχεδίου αναμένεται να ξεκινήσει πιλοτικά σε 36 νοσοκομεία της χώρας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα στρατιωτικά νοσοκομεία, το Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης και το Ιπποκράτειο της Αθήνας, το Θεαγένειο, το Άγιος Δημήτριος, το Σισμανόγλειο, το Μεταξά, το Βενιζέλειο στην Κρήτη, το νοσοκομείο Τρικάλων και το νοσοκομείο Λαμίας.
Οι τέσσερις πυλώνες του εν λόγω επιχειρησιακού σχεδίου είναι:
1) Η επιτήρηση εντός νοσοκομείου και η επιτήρηση συμμόρφωσης των επαγγελματιών υγείας.
2) Η έκδοση οδηγιών σε συνεργασία με επιστημονικές εταιρείες, ώστε να είναι εύκολο για κάποιον να τις αναζητήσει και να τις αξιοποιήσει.
3) Η εκπαίδευση του προσωπικού στα νοσοκομεία που θα γίνει με άτομα διαφόρων ειδικοτήτων, που θα προσληφθούν για αυτόν τον σκοπό.
4) Ο επιτόπιος έλεγχος και η ανατροφοδότηση. Κλιμάκια του ΕΟΔΥ θα επισκέπτονται τα νοσοκομεία, ώστε να βλέπουν εάν τηρούνται οι οδηγίες.
Ο ρόλος της κατάχρησης των αντιβιοτικών
Ο Απτχος (ΥΙ) ε.α. Δημήτριος Χατζηγεωργίου, επίτιμος διευθυντής Υγειονομικού ΓΕΕΘΑ, μέλος ΔΣ και επιστημονικός σύμβουλος του ΕΟΔΥ και μέλος του Advisory Forum του ECDC, δήλωσε στο Healthstories:
«Τα αντιβιοτικά υπήρξαν για 70 χρόνια ένα θείο δώρο της επιστήμης στην ανθρωπότητα. Χάρη σ’ αυτά η Ιατρική, από επιστήμη της παρατήρησης, της πρόβλεψης και της προσωρινής ανακούφισης, έγινε επιστήμη της ολοκληρωτικής θεραπείας πολλών νόσων. Όμως ο άνθρωπος δεν χρησιμοποίησε με σύνεση το δώρο αυτό και τα τελευταία χρόνια βαδίζουμε προς την αδρανοποίησή τους, μέσω της εμφάνισης και διασποράς ανθεκτικών στα αντιβιοτικά μικροοργανισμών.
Βασική αιτία για το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής είναι η κατάχρηση (κακή και σπάταλη χρήση) των αντιβιοτικών. Παραδείγματα κατάχρησης των αντιβιοτικών είναι η λήψη τους, όταν δεν χρειάζονται, ή η μη ολοκλήρωση μιας θεραπείας που συστήθηκε, η αλόγιστη χρήση τους στα ζώα παραγωγής κτλ. Η κατάχρηση αυτή οδηγεί στην ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής, επειδή, όταν τα βακτήρια εκτίθενται επανειλημμένα σε χαμηλές δόσεις αντιβιοτικών, που δεν τα θανατώνουν, μπορούν να μεταλλαχθούν και να αναπτύξουν μηχανισμούς αντίστασης στα αντιβιοτικά.
Η αντίσταση αυτή στα αντιβιοτικά μπορεί στη συνέχεια να εξαπλωθεί μεταξύ των βακτηρίων, οδηγώντας σε ανθεκτικούς ή πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς, που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν και οι οποίοι προκαλούν σοβαρές λοιμώξεις στην κοινότητα ή στα νοσοκομεία. Η συνηθέστερη περίπτωση κατάχρησης αντιβιοτικών είναι η χρησιμοποίησή τους σε απλές ιογενείς λοιμώξεις (όπως το κοινό κρυολόγημα, ή η ιογενής φαρυγγοαμυγδαλίτιδα) όπου, αφενός τα αντιβιοτικά είναι τελείως ανενεργά (τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στους ιούς), αφετέρου στις περισσότερες περιπτώσεις η λοίμωξη υποχωρεί από μόνη της.
Η υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών από γιατρούς και ασθενείς και η σωστή επιλογή, είτε πρόκειται για λοιμώξεις στην κοινότητα είτε για νοσοκομειακή λοίμωξη, είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη και εξάπλωση της μικροβιακής αντοχής, αφού μόνο έτσι μπορούμε να διαφυλάξουμε την αποτελεσματικότητα αυτών των φαρμάκων, ώστε να συνεχίσουν να σώζουν ζωές και στις μελλοντικές γενιές».
Επιτήρηση λοιμώξεων που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη
Η κα Γεωργία Κουρλαμπά, επίκουρη καθηγήτρια Μεθοδολογίας Έρευνας & Τεκμηριωμένης Νοσηλευτικής Πρακτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και τακτικό μέλος του ΔΣ του ΕΟΔΥ, ανέφερε:
«Οι λοιμώξεις, που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, είναι λοιμώξεις που εμφανίζονται σε ασθενείς κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους σε μια δομή υγειονομικής περίθαλψης, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων, των κέντρων μακροχρόνιας περίθαλψης, των εξωτερικών ιατρείων και των κέντρων αιμοκάθαρσης.
Πολλές από αυτές τις λοιμώξεις προκαλούνται από βακτήρια, που εμφανίζουν αντοχή σε αντιβιοτικά (μικροβιακή αντοχή), αλλά όχι πάντα. Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν λοιμώξεις στην κοινότητα, όπως ανθεκτικές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις ή MRSA, που σχετίζεται με την κοινότητα, αλλά και στα ζώα και τα ανθεκτικά βακτήρια και τα γονίδιά τους μπορούν να βρεθούν, επίσης, στο περιβάλλον. Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά αποτελεί, πλέον, μείζονα απειλή για την παγκόσμια υγεία.
Η επιτήρηση των λοιμώξεων, που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, αποτελεί βασικό άξονα των προγραμμάτων ελέγχου και πρόληψης των λοιμώξεων και ως εκ τούτου παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη αυτών των λοιμώξεων. Η επιτήρηση είναι η διαδικασία συλλογής και ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων, σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης (επιπολασμός και επίπτωση) του συνόλου των λοιμώξεων, αλλά και των λοιμώξεων που σχετίζονται με ανθεκτικά σε αντιβιοτικά βακτήρια σε ένα περιβάλλον (π.χ. ένα νοσοκομείο).
Η επιτήρηση μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος των λοιμώξεων και της μικροβιακής αντοχής, καθώς καθίσταται εφικτή η παρακολούθηση την έκτασης, της εξάπλωσης, της εξέλιξης και του κλινικού αντίκτυπου των λοιμώξεων γενικά, αλλά και της μικροβιακής αντοχής, πιο ειδικά. Με αυτό τον τρόπο η επιτήρηση παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη διαμόρφωση πολιτικών υγείας για την καταπολέμηση του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής.
Πιο συγκεκριμένα, τα συστήματα επιτήρησης μπορούν να τροφοδοτούν τον σχεδιασμό στοχευμένων παρεμβάσεων για κάθε περιβάλλον (π.χ. κάθε νοσοκομείο) για την πρόληψη και τον έλεγχο της εμφάνισης ανθεκτικών στελεχών, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, απομόνωση φορέων, ομαδοποίηση ασθενών και προσωπικού, ενεργή αναζήτηση κρουσμάτων και τυποποιημένες διαδικασίες μικροβιολογικής ανίχνευσης. Επίσης η συνεχής επιτήρηση συμβάλλει στην παρακολούθηση της επιτυχίας των παρεμβάσεων και στην κατάλληλη τροποποίησή τους, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο».
Η σημασία της πρόληψης και του ελέγχου των λοιμώξεων
Από την πλευρά της η κα Μαρία Τσερώνη, νοσηλεύτρια, επίκουρη καθηγήτρια Νοσηλευτικής Λοιμώξεων, στο Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ και επιστημονικός συνεργάτης Γρ. προέδρου ΕΟΔΥ, επεσήμανε:
«Σε σχετικά πρόσφατη αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 7/100 ασθενείς σε χώρες υψηλού εισοδήματος και 15/100 ασθενείς σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, θα αποκτήσουν τουλάχιστον μία λοίμωξη που σχετίζεται με τη φροντίδα υγείας (ΛΣΦΥ) κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι έως και το 70% των ΛΣΦΥ μπορούν να προληφθούν με την κλιμάκωση και εφαρμογή μιας σειράς αποτελεσματικών παρεμβάσεων πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων.
Δεδομένου ότι το αρχικό δόγμα της φροντίδας των ασθενών είναι πρωτίστως να μη βλάπτεται ο ασθενής, τα προγράμματα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων θα πρέπει να επιδιώκουν αδιάκοπα αξιόπιστες, βιώσιμες και πρακτικές στρατηγικές για αυξημένη ασφάλεια των ασθενών.
Η επένδυση σε προγράμματα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές. Συγκεκριμένα, η υγιεινή των χεριών και η υγιεινή του περιβάλλοντος στις Μονάδες Φροντίδας Υγείας (ΜΦΥ) μπορούν να μειώσουν περισσότερο από το μισό τον κίνδυνο θανάτου, ως αποτέλεσμα ΛΣΦΥ από πολυανθεκτικά παθογόνα, καθώς και να μειώσουν τις σχετικές μακροπρόθεσμες επιπλοκές και την επιβάρυνση της υγείας των ασθενών κατά τουλάχιστον 40%. Η βελτίωση της υγιεινής των χεριών σε χώρους φροντίδας θα μπορούσε να εξοικονομήσει περίπου 16,50 δολάρια ΗΠΑ για κάθε δολάριο που επενδύεται.
Το πρόγραμμα πρόληψης και ελέγχου ΛΣΦΥ του ΕΟΔΥ αποτελεί μέρος του Εθνικού Προγράμματος για την Μικροβιακή Αντοχή 2025 – 2030 και στοχεύει στη μείωση των ΛΣΦΥ. Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί έως το τέλος του 2025 από το Ταμείο Ανάκαμψης».
Διαβάστε επίσης
Λοιμώξεις και μικροβιακή αντοχή: Έρχεται νέο εθνικό σχέδιο από τον ΕΟΔΥ, όλες οι λεπτομέρειες