Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι στρέφονται στα συμπληρώματα διατροφής και στις βιταμίνες, για να θωρακίσουν τον οργανισμό τους έναντι των ιώσεων, που… καραδοκούν.
Η καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας. Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, ειδική σε θέματα λήψης διατροφικών συμπληρωμάτων, και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Διατροφής, Ανδρονίκη Νάσκα, εξηγεί τι ισχύει για όλα αυτά, που κατά καιρούς ακούμε για τα συμπληρώματα διατροφής.
Συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες
«Οι πρώτες μας σκέψεις, όταν θέλουμε να φροντίσουμε τον εαυτό μας, οφείλουν να αφορούν στις διατροφικές μας επιλογές, στην αξιοποίηση καθημερινά ευκαιριών για σωματική δραστηριότητα – χωρίς αυτό να αφορά μόνο στην άσκηση σε ειδικά οργανωμένο περιβάλλον – και στη διατήρηση φυσιολογικού βάρους σώματος», αναφέρει η κα Νάσκα.
Και προσθέτει: «Οι Έλληνες γνωρίζουμε και είμαστε υπερήφανοι για την παραδοσιακή μας μεσογειακή διατροφή. Γνωρίζουμε την ευεργετική επίδραση της καθημερινής κατανάλωσης λαχανικών και φρούτων, αλλά και της προτίμησης τροφίμων φυτικής προέλευσης (π.χ. όσπρια).
Στις συζητήσεις μας αναφέρουμε πως η κατανάλωση ζωικών προϊόντων (όπως το κρέας) πρέπει να γίνεται με μέτρο. Και φυσικά ευγνωμονούμε το ελαιόλαδο, τον κύριο εκπρόσωπο της μεσογειακής διατροφής.
Αυτό, που ενδεχομένως να μην γνωρίζουμε, είναι πως η διατροφή των Ελλήνων πλέον σταθερά αποκλίνει από τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής και σταδιακά χάνουμε το πλεονέκτημα, που οι διατροφικές μας παραδόσεις προσφέρουν.
Αντί της προσπάθειας βελτίωσης των διατροφικών μας επιλογών ή και παράλληλα με αυτή, η λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων αποτελεί συχνά μία από τις επιλογές μας».
Τι περιέχουν τα συμπληρώματα διατροφής
Οι επιστημονικές έρευνες έχουν, πλέον, καταλήξει πως η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης προάγει την υγεία, θωρακίζει τον οργανισμό για την αντιμετώπιση λοιμώξεων και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων της καρδιάς, των αγγείων και του καρκίνου.
Τα διατροφικά συμπληρώματα αποτελούν τέτοια σκευάσματα και συχνά περιέχουν θρεπτικά συστατικά, δηλαδή αμινοξέα (δομικές μονάδες των πρωτεϊνών), βιταμίνες (όπως οι C, A, D, E, Κ και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β) και ιχνοστοιχεία (όπως σίδηρος, σελήνιο, ψευδάργυρος, ασβέστιο). Όλα αυτά αποτελούν συστατικά των τροφίμων, τα οποία πρωτίστως λαμβάνουμε μέσω της τροφής μας.
«Συχνά ακούμε πως τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να προσφέρουν ενισχυμένη και εξειδικευμένη προστασία και να συμβάλουν στην καλύτερη λειτουργία του οργανισμού.
Ένα συμπλήρωμα μπορεί να περιέχει το θρεπτικό συστατικό στη μορφή, που απαντάται και στα τρόφιμα, αλλά μπορεί να το περιέχει και σε μορφή διαφορετική, η οποία συχνά είναι περισσότερο δραστική.
Ταυτόχρονα η ποσότητα της βιταμίνης ή του ιχνοστοιχείου στο συμπλήρωμα είναι σημαντικά υψηλότερη της ποσότητας του συστατικού στο τρόφιμο», υπογραμμίζει η καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας.
Τα χαρακτηριστικά, που πρέπει ένα σκεύασμα να φέρει και οι οδηγίες για τη δόση και για τη διάρκεια λήψης του, εξετάζονται σε ειδικά σχεδιασμένες δοκιμές σε δείγματα του γενικού πληθυσμού.
Τι δείχνουν οι μελέτες
Σε μεγάλο ποσοστό οι έρευνες αυτές απέτυχαν να τεκμηριώσουν το όφελος λήψης υψηλών δόσεων διατροφικών συμπληρωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αρκετές μελέτες, μάλιστα, χρειάστηκε να σταματήσουν, είτε γιατί απέτυχαν να τεκμηριώσουν την ευεργετική επίδραση, είτε γιατί κάποια από τα άτομα, που λάμβαναν τα συμπληρώματα υψηλών δόσεων, εμφάνισαν χειρότερους δείκτες υγείας.
Τα ευρήματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε διάφορους λόγους.
Πιθανή τοξική δράση
Η παρουσία της βιταμίνης ή του ιχνοστοιχείου σε πιο δραστική μορφή και σε ποσότητα σημαντικά μεγαλύτερη αυτής, που βρίσκεται φυσιολογικά στα τρόφιμα, μπορεί να ευθύνονται για τα αποτελέσματα των ερευνών.
Η κα Νάσκα μας λέει: «Θα πρέπει να σκεφτούμε τι θα συμβεί, εάν το άτομο λάβει περισσότερη και πιο δραστική βιταμίνη απ’ όση χρειάζεται. Το πλεόνασμα κάποιων βιταμινών (όπως της βιταμίνης C) αποβάλλεται με τα ούρα. Η περίσσεια άλλων βιταμινών, όμως, όπως οι Α, D, E και K, αποθηκεύονται στο σώμα.
Η τοξική αυτή δράση έχει διάφορα στάδια και μπορεί να ξεκινήσει με ήπιες επιδράσεις σε σημεία του μεταβολισμού και στη λειτουργία συγκεκριμένων οργάνων. Οι ήπιες αυτές δυσμενείς δράσεις είναι αναστρέψιμες και το σώμα θα ξαναβρεί την ισορροπία του, όταν διακοπεί η λήψη του διατροφικού συμπληρώματος.
Εάν, όμως, η λήψη του συμπληρώματος συνεχίζεται σταθερά για μακρά χρονικά διαστήματα ή οι ποσότητες αυξάνονται χωρίς τη συμβουλή ή την επίβλεψη ιατρού, οι τοξικές επιδράσεις μπορεί να γίνουν πιο σοβαρές και να οδηγήσουν ακόμη και σε νοσήματα.
Πέραν της πιθανής τοξικής επίδρασης, αρκετά συχνά οι ερευνητές υπενθυμίζουν επίσης πως η υπόθεση για την απομόνωση βιταμινών και ιχνοστοιχείων βασίστηκε σε παρατηρήσεις συνολικών διατροφικών επιλογών των ατόμων. Επισημαίνουν, δηλαδή, πως οι ευεργετικές επιδράσεις διαπιστώθηκαν στο πλαίσιο ενός πλήρους και ισορροπημένου διαιτολογίου, στο οποίο η ποικιλία των τροφών επιτρέπει στα συστατικά τους να αλληλοσυμπληρώνονται και να συνεργάζονται.
Είναι, επομένως, πολύ πιθανό, όταν ένα συστατικό απομονώνεται, να χάνει αυτό το περιβάλλον αλληλεπίδρασης και να μην είναι πλέον το ίδιο αποτελεσματικό».
Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων είναι υπεύθυνη για την ανασκόπηση και για την αξιολόγηση των επιστημονικών δεδομένων και για τη σύνταξη γνωμοδοτήσεων, που τα κράτη – μέλη λαμβάνουν υπόψη τους κατά τη διαμόρφωση πολιτικής υγείας.
Υπό το πρίσμα νεότερων δεδομένων κλινικών δοκιμών, η Ευρωπαϊκή Αρχή επανεξετάζει τα ανώτατα επιτρεπτά όρια ημερήσιας πρόσληψης βιταμινών και ιχνοστοιχείων.
Διαβάστε επίσης
Οι «βιταμίνες της χαράς»: Ποιες τροφές ανεβάζουν φυσικά τη διάθεσή μας;