Κατά την περίοδο της Σαρακοστής και ιδιαίτερα το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, σύμφωνα με τις διατροφικές μας συνήθειες, προβαίνουμε στην προμήθεια και κατανάλωση συγκεκριμένων νηστίσιμων τροφίμων. Εκτός από φρούτα, λαχανικά και δημητριακά τα σαρακοστιανά εδέσματα περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον αλιεύματα, πολλά εκ των οποίων είναι από τη φύση τους ευαλλοίωτα. Η ορθή επιλογή των τροφίμων, η μεταφορά στο σπίτι όσων χρειάζονται ψύξη το συντομότερο δυνατό, οι προσεκτικοί χειρισμοί των τροφίμων στο σπίτι (π.χ. καθαριότητα, συντήρηση σε κατάλληλη θερμοκρασία, καλό μαγείρεμα κ.λπ.) αποτελούν πρακτικές πρωταρχικής σημασίας για την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία.
Ο ΕΦΕΤ με γνώμονα τη διασφάλιση της διάθεσης ασφαλών τροφίμων και την προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών από αθέμιτες πρακτικές, ενισχύει τους ελέγχους στην αγορά των τροφίμων κατά την περίοδο της Σαρακοστής.
Για τα νωπά πρέπει να προσέχουμε:
- Την οσμή που πρέπει να είναι οσμή θάλασσας και όχι δυσάρεστη οσμή αμμωνίας ή οποιαδήποτε άλλη οσμή, ξένη προς το προϊόν.
- Την επιφάνεια του σώματος να είναι υγρή και γυαλιστερή.
- Τα πλοκάμια και οι βεντούζες να αντέχουν σε ελαφρύ τράβηγμα και να μην αποσπώνται εύκολα.
- Τη σάρκα να είναι συμπαγής, ελαστική και γυαλιστερή.
- Τα μάτια να είναι γυαλιστερά, ζωηρά χωρίς κηλίδες.
Η αξία του καλαμαριού είναι υπερδιπλάσια από αυτή του θράψαλου και οι καταναλωτές πρέπει να είναι προσεκτικοί σ’ αυτή την ειδική περίπτωση αγοράς σαρακοστιανών. Η πιο χαρακτηριστική μορφολογική διαφορά ανάμεσα στα καλαμάρια και τα θράψαλα είναι η μορφή του πτερυγίου στο σώμα τους. Τα καλαμάρια έχουν ένα ρομβοειδές πτερύγιο που εκτείνεται στο μεγαλύτερο μήκος του σώματός τους ενώ το πτερύγιο στα θράψαλα είναι τριγωνικού σχήματος και πιο πεπλατυσμένο σε σχέση με το μήκος του σώματός τους.
Όταν τα δύο είδη εκτίθενται νωπά πάνω στον πάγο είναι επίσης χαρακτηριστική η διαφορά στο μήκος των δύο από τα δέκα πλοκάμια τους. Τα καλαμάρια έχουν δύο χαρακτηριστικά πιο επιμήκη πλοκάμια σε σχέση με τα υπόλοιπα οκτώ, ενώ στα θράψαλα και τα δέκα πλοκάμια είναι παρόμοιου μήκους. Η διαφορά στα δύο είδη είναι δύσκολο να παρατηρηθεί όταν σερβίρονται ή πωλούνται σε ροδέλες.
Tα κατεψυγμένα (συσκευασμένα ή χύμα) κεφαλόποδα δεν πρέπει να πωλούνται με αλλοιώσεις της χροιάς τους, ενώ συνήθως φέρουν ένα στρώμα πάγου (επίπαγος). Μετά την απόψυξη το περιεχόμενο πρέπει να φέρει το χρώμα και την οσμή του νωπού προϊόντος. Στη συσκευασία πρέπει να υπάρχει το σήμα αναγνώρισης της εγκατάστασης.
Για τα αποψυγμένα αλιεύματα πρέπει να γνωρίζουμε ότι παράγονται μόνο εντός εγκεκριμένων εγκαταστάσεων, διότι απαγορεύεται η απόψυξη των κατεψυγμένων στο λιανεμπόριο. Κατά την πώλησή τους πρέπει υποχρεωτικά να φέρουν εμφανή την ένδειξη της αποψυγμένης κατάστασής τους, τόσο στην ενδεικτική πινακίδα πώλησης, όσο και στις ενδείξεις επί της συσκευασίας τους.
Οστρακοειδή (π.χ. μύδια, κυδώνια, γυαλιστερές, στρείδια, αχιβάδες, χτένια)
Εφόσον πωλούνται με κέλυφος θα πρέπει να είναι ζωντανά και αυτό φαίνεται από:
- Τα κελύφη που πρέπει να είναι κλειστά και να ανοίγουν πολύ δύσκολα ή αν είναι μερικώς ανοιχτά με την ελάχιστη πίεση πάνω στο κέλυφός τους να κλείνουν μόνα τους ερμητικά.
- Το περιεχόμενο που πρέπει να είναι υγρό, καθαρό και άοσμο.
- Τη σάρκα που πρέπει να είναι υγρή, γερά προσκολλημένη στο κέλυφος (με τσίμπημα καρφίτσας ή με λίγες σταγόνες λεμονιού να προκαλείται συστολή του σώματος).
Όσον αφορά τα αποφλοιωμένα μύδια που πωλούνται πάνω σε πάγο, θα πρέπει η σάρκα τους να είναι γυαλιστερή, συνεκτική και να έχει μυρωδιά θάλασσας.
Τα μύδια πωλούνται επίσης και κατεψυγμένα με κέλυφος ή χωρίς κελύφη. Επάνω στη συσκευασία πρέπει να υπάρχει το σήμα αναγνώρισης της εγκατάστασης.
Μαλακόστρακα (π.χ. γαρίδες, καραβίδες, αστακοί, καβούρια)
Τα βρίσκουμε στην αγορά είτε ως νωπά, είτε ως κατεψυγμένα, είτε ως αποψυγμένα.
Για τα νωπά πρέπει:
- Η οσμή να είναι ευχάριστη (σαν την οσμή της θάλασσας).
- Τα πόδια τους να είναι στερεά κολλημένα στο σώμα και σκληρά.
- Η μεμβράνη του θώρακα να είναι τεντωμένη, ανθεκτική και διαφανής.
- Το κεφάλι και ο θώρακας να είναι ανοιχτόχρωμα, όχι μελανού χρώματος και να μην έχουν μαύρες κηλίδες.
- Να έχουν αντανακλαστικές κινήσεις στα μάτια, στις κεραίες και στα πόδια όταν είναι ζωντανά.
Γενικά, να γνωρίζουμε ότι οι φρέσκες γαρίδες γλιστρούν εύκολα από το χέρι και δεν παρουσιάζουν δυσάρεστη οσμή.
Αχινοί
Οι αχινοί πρέπει κατά την αγορά τους να είναι ζωντανοί, γεγονός που φαίνεται από την κίνηση των αγκαθιών τους.
Όταν επιλέγουν κονσέρβες ιχθυηρών που διατηρούνται στο ψυγείο ή εκτός ψυγείου, οι καταναλωτές πρέπει να προσέχουν να μην είναι διογκωμένες, να μην παρουσιάζουν εξωτερική σκουριά, να μην υπάρχει διαρροή του υγρού περιεχομένου. Επίσης, είναι προς όφελος των καταναλωτών να διαβάζουν προσεκτικά τις ενδείξεις στη συσκευασία.
Άλλα σαρακοστιανά εδέσματα
Ο ταραμάς πρέπει να έχει χρώμα ομοιόμορφο, σύσταση μαλθακή και όχι πικρή ή όξινη γεύση. Πιθανή αλλοίωση στον ταραμά διαπιστώνεται από την εμφάνιση μούχλας, την ξηρότητα ή την τάγγιση.
Το τουρσί θα πρέπει να καταναλώνεται με φειδώ από άτομα με ευαισθησία στο στομάχι ή και να αποφεύγεται λόγω της οξύτητάς του.
Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιδεικνύουν οι καταναλωτές που πάσχουν από αλλεργίες στην επισήμανση του χαλβά, προκειμένου να μην καταναλώσουν χαλβά που περιέχει αλλεργιογόνα συστατικά.
Προσοχή στην συντήρηση των σαρακοστιανών
Μόλις οι καταναλωτές επιλέξουν τα σαρακοστιανά που χρειάζονται ψύξη, πρέπει να τα μεταφέρουν στο σπίτι και να τα τοποθετούν το συντομότερο δυνατό στο οικιακό ψυγείο. Πρέπει να έχει γίνει επαλήθευση της τήρησης των απαιτούμενων θερμοκρασιών ψύξης και κατάψυξης από το οικιακό ψυγείο με χρήση κατάλληλου (όχι υδραργυρικού) θερμόμετρου ή από κάποιον τεχνικό. Αυτή η επαλήθευση στα πλαίσια π.χ. ετήσιας συντήρησης είναι σημαντική για την αποφυγή αλλοιώσεων των τροφίμων που αποθηκεύονται σε ψύξη ή κατάψυξη.
- Στο οικιακό ψυγείο η ορθή θερμοκρασία συντήρησης είναι από +1°C έως +4°C.
- Στην οικιακή κατάψυξη η θερμοκρασία πρέπει να είναι μικρότερη ή το πολύ ίση με -18°C.
Μετά τη σωστή συντήρηση αυτών των ευαλλοίωτων τροφίμων, είναι αναγκαίο να τηρούνται ορθές πρακτικές υγιεινής των τροφίμων κατά την προετοιμασία του τελικού γεύματος, όπως η καθαριότητα των χεριών, το σχολαστικό πλύσιμο στην κουζίνα και η απολύμανση των επιφανειών, των σκευών, των πάγκων κοπής, των νιπτήρων και το καλό μαγείρεμα.