Μια νέα μελέτη αναλύει το πλαίσιο και τις προϋποθέσεις για μια βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική τουριστική ανάπτυξη στις περιοχές Natura 2000.
Οι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000 προστατευόμενες περιοχές στην ελληνική επικράτεια αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές προκλήσεις, όσον αφορά την προστασία αλλά και την τουριστική αξιοποίησή τους.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύει η διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ υπογράφεται από καθηγητές και ερευνητές από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με επιστημονικό υπεύθυνο τον ομότιμο καθηγητή Τουριστικής Ανάπτυξης, Πάρι Τσάρτα, ενώ συμμετέχουν και καθηγητές από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Η μελέτη αυτή προσεγγίζει το ζήτημα συνολικά και φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού στις περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα.
Λαμβάνει υπόψη τις σημαντικές ιδιαιτερότητες των προστατευόμενων αυτών περιοχών και το θεσμικό πλαίσιο που τις διέπει σε περιβαλλοντικό, χωρικό και τουριστικό επίπεδο. Aναλύει τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού, παραθέτει δέκα παραδείγματα ανάπτυξης σε αντίστοιχες περιοχές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και καταλήγει σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις πολιτικής.
Ευρωπαϊκό δίκτυο ΝATURA 2000
- Το μεγαλύτερο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών (ΠΠ) στον κόσμο. Καλύπτει σχεδόν το ένα πέμπτο της χερσαίας επιφάνειας της ΕΕ.
- Φιλοξενεί χιλιάδες είδη φυτών και ζώων, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή απειλούμενα.
- Δασικά οικοσυστήματα και υγρότοποι, όπως αυτά που βρίσκονται στις περιοχές Natura 2000, συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
- Οι προστατευόμενες περιοχές προσφέρονται για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού και δημιουργούν θέσεις εργασίας στις τοπικές κοινωνίες.
Στην Ελλάδα:
- Υπάρχουν 446 χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές
- Καλύπτουν 27,3% της χερσαίας έκτασης της χώρας (36.000 τ.χλμ.)
- Καλύπτουν 19,6% της συνολικής θαλάσσιας έκτασης της χώρας (23.000 τ.χλμ.)
- Η διαχείριση των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα
Πριν από την ίδρυση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), η διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα ήταν κατακερματισμένη και γινόταν μέσω διαφόρων φορέων και δομών.
Η ίδρυση του ΟΦΥΠΕΚΑ το 2020 κάλυψε την ανάγκη για έναν κεντρικό οργανισμό για την προστασία και την αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών. Ο νέος οργανισμός ενσωμάτωσε τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες των προηγούμενων φορέων.
Οικονομικό όφελος και χρηματοδότηση
Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη της διαΝΕΟσις, η αξιοποίηση του 40% των περιοχών Natura 2000 μπορεί να αποφέρει έως και 2 δισ. ευρώ έσοδα ετησίως και να δημιουργήσει 15.000 θέσεις εργασίας.
Διαθέσιμες πηγές για τη χρηματοδότηση υποδομών και επενδύσεων:
- ΕΣΠΑ 2021-2027 (Τομεακά και Περιφερειακά προγράμματα)
- Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
- Προγράμματα Ευρωπαϊκής και Εδαφικής Συνεργασίας (Interreg)
- LIFE 2021-2027
- Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις
Πλεονεκτήματα, αδυναμίες, ευκαιρίες και απειλές
Case studies βιώσιμης ανάπτυξης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη
Η μελέτη παραθέτει 10 πραγματικά παραδείγματα προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τουριστικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά:
Ευρώπη
Αμπρούτσο, Ιταλία: Η περιοχή του Αμπρούτσο στα Απέννινα Όρη προσελκύει κυρίως φίλους της πεζοπορίας και της ορειβασίας. Στην περιοχή «τρέχουν», επίσης, προγράμματα για την προστασία των λύκων και των αρκούδων, ενώ η τοπική κοινωνία προωθεί τον αγροτουρισμό και τη γευσιγνωσία.
Αζόρες, Πορτογαλία: Τα εννέα ηφαιστειακά νησιά στον Ατλαντικό Ωκεανό, γνωστά για τα γεωθερμικά τους φαινόμενα, συγκεντρώνουν δραστηριότητες όπως η παρατήρηση φαλαινών, η πεζοπορία σε ηφαιστειακά τοπία και η εξερεύνηση σπηλαίων. Εφαρμόζονται πολιτικές που προωθούν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Ελλάδα
Αλόννησος: Η Αλόννησος αποτελεί μέρος του θαλάσσιου πάρκου Βορείων Σποράδων, όπου ζει η μεσογειακή φώκια. Εφαρμόζονται πολιτικές για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και για την προώθηση του οικοτουρισμού.
Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού: Το πάρκο προσφέρει μονοπάτια πεζοπορίας, όπως το μονοπάτι Ε4, και την ιστορική διαδρομή του οδοντωτού σιδηροδρόμου. Εκεί συναντώνται επίσης σπάνια φυτά και ζώα, όπως το αγριόγιδο και ο χρυσαετός. Στην περιοχή λειτουργεί το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κλειτορίας.
Σε περιοχές του εξωτερικού ο βιώσιμος τουρισμός έχει αναπτυχθεί αρκετά μέσα από τη συνέργεια φορέων του τουρισμού, φορέων υπεύθυνων για τη βιωσιμότητα, τοπικών φορέων αλλά και τουριστικών επιχειρήσεων. Αντίθετα, πολλές φορές στο εσωτερικό αναδεικνύεται η αποσπασματική εφαρμογή των διαφόρων εργαλείων διαχείρισης.
Προτάσεις πολιτικής
Η μελέτη παραθέτει συγκεκριμένες κατευθύνσεις πολιτικής και πλαίσιο δράσεων που θα συμβάλλουν στην εισαγωγή βιώσιμου τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας. Ενδεικτικά:
Ενίσχυση του πλαισίου διαχείρισης
- Ενίσχυση της συμμετοχής όλων των εμπλεκομένων ομάδων στην τουριστική ανάπτυξη των ΠΠ.
- Ανάπτυξη ποιοτικών και ανταγωνιστικών μορφών αειφόρου τουρισμού συμβατών με τις ΠΠ.
- Οικονομικά αποδοτική λειτουργία των ΠΠ μέσω ρυθμίσεων πρόσβασης, καταγραφής επισκεπτών και εισιτηρίων.
- Ολοκλήρωση του κανονιστικού συστήματος σχεδιασμού και ελέγχου της τουριστικής δραστηριότητας.
Ενίσχυση επιχειρησιακής ικανότητας
- Εκπαίδευση και κατάρτιση εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα αναψυχής και αειφόρου τουρισμού.
- Δημιουργία δικτύου τουριστικών προορισμών ειδικού σκοπού με έμφαση στις προστατευόμενες περιοχές.
Προβολή και προώθηση
- Ανάπτυξη στρατηγικής μάρκετινγκ για την αντιμετώπιση των ΠΠ ως ένα ενιαίο δίκτυο τουριστικών προορισμών με συναφή τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες.
- Ανάπτυξη πολιτικών για την αποτελεσματική ανάπτυξη και συστηματική διαχείριση των τουριστικών εμπειριών στις προστατευόμενες τουριστικές περιοχές.
- Σχεδιασμός ολοκληρωμένης επικοινωνιακής στρατηγικής και branding με σύγχρονη τουριστική πελατοκεντρική αντίληψη και στόχευση σε συγκεκριμένα καταναλωτικά κοινά.
- Δημιουργία ενός ενιαίου σημείου ψηφιακής προβολής των τουριστικών προϊόντων των ΠΠ με πελατοκεντρική προσέγγιση και περιεχόμενο.
- Πραγματοποίηση στοχευμένων προγραμμάτων προβολής και προώθησης των ΠΠ στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
- Σχεδιασμός και εφαρμογή εξειδικευμένων προγραμμάτων τουριστικής ανάπτυξης ανά περιοχή.
Μείωση περιβαλλοντικού αποτυπώματος
- Προώθηση πρακτικών που μειώνουν το αποτύπωμα των τουριστικών εγκαταστάσεων εντός των προστατευόμενων περιοχών ή γύρω από αυτές.
- Εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από την άσκηση τουριστικών δραστηριοτήτων.
Παροχή ποιοτικών τουριστικών προϊόντων
- Ανάπτυξη χαρτοφυλακίου ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων συμβατών με τις ΠΠ που προβάλλουν τα τοπικά χαρακτηριστικά.
- Χρήση τεχνολογικά προηγμένων υπηρεσιών για την ανακάλυψη και την αξιολόγηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Υποστήριξη τοπικής οικονομίας
- Σύνδεση της επωνυμίας των ΠΠ με τα τοπικά προϊόντα και προώθησή τους στους επισκέπτες.
- Προώθηση εναλλακτικών τρόπων βιοπορισμού που συνδέονται με τον οικοτουρισμό και γενικότερα τις ήπιες τουριστικές δραστηριότητες στον τοπικό πληθυσμό.
Συμμετοχικός σχεδιασμός
- Ενίσχυση της συμμετοχικότητας και της συνεργασίας με τις τοπικές κοινότητες και τους τουριστικούς φορείς για την επίτευξη των στόχων αειφόρου τουρισμού.
Δείτε εδώ ολόκληρη τη μελέτη
Photo Shutterstock
Διαβάστε επίσης
Έστειλε 25 τυλιχτά για να τους ευχαριστήσει – Σε ποιο νοσοκομείο συνέβη
Τα 14 εμβόλια που θωρακίζουν τους ενήλικες