Ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας ο οποίος είναι διεθνώς αφιερωμένος στην πρόληψη του καρκίνου, στο σταμάτημά του πριν αυτός αρχίσει.
Μα, «μπορεί να υπάρξει θεραπεία πριν υπάρξει ασθένεια;» θα μπορούσατε να δικαιολογημένα να ρωτήσετε. Η απάντηση της επιστημονικής κοινότητας θα σας εκπλήξει: «μπορεί».
Για την ακρίβεια όχι μόνο μπορεί αλλά και ίσως αποτελεί την καλύτερη θεραπεία από όσες γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για τη νόσο. Είναι μια θεραπεία απλή, οικονομική, αποδεδειγμένα αποτελεσματική -η μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου φτάνει μέχρι και το 50%- και το κυριότερο, είναι στο χέρι σας.
Ο καρκίνος σήμερα
Δυστυχώς, ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πεθαίνουν από καρκίνο κάθε χρόνο, ενώ η επίπτωσή του (δηλαδή η συχνότητα των νεοεμφανιζόμενων περιπτώσεων) αυξάνεται δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι τα επόμενα 20 χρόνια αυτή η επίπτωση θα αυξηθεί κατά περίπου 60% σε παγκόσμιο επίπεδο αν δεν ληφθούν μέτρα για να ανακοπεί αυτό το φαινόμενο. Ένα ακόμα ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι σε πολλές χώρες του κόσμου την τελευταία εικοσαετία παρατηρείται αύξηση κάποιων τύπων καρκίνου που συσχετίζονται με την παχυσαρκία όπως είναι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου και του ορθού, του μαστού, του νεφρού, του ενδομητρίου, του παγκρέατος, του ήπατος και της χοληδόχου κύστεως, σε εφήβους και νέους ενήλικες.
Τα θετικά νέα είναι ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το American Institute of Cancer Research και πολλούς άλλους διεθνείς οργανισμούς υγείας που ασχολούνται με την έρευνα και την αντιμετώπιση του καρκίνου, ένα ποσοστό από 30% έως 50% των πιο συχνών καρκίνων θα μπορούσε να προληφθεί με τον τρόπο που αναφέρεται πιο πάνω: με «θεραπεία πριν την ασθένεια», δηλαδή με αλλαγές που θα μπορούσε να κάνει στη ζωή του κάθε άνθρωπος.
9 τρόποι να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου:
- Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος σε όλη τη ζωή σας. Αποφύγετε να πάρετε βάρος σε οποιαδήποτε ηλικιακή περίοδό σας.
- Ασκηθείτε: Για τους ενήλικες συνιστώνται 150-300 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης (π.χ. σχετικά γρήγορο περπάτημα) ή 75-150 λεπτά έντονης δραστηριότητας την εβδομάδα (ή συνδυασμός των δύο δραστηριοτήτων). Ιδανικά, θα πρέπει να φτάνετε ή και να ξεπερνάτε το ανώτατο όριο των 300 λεπτών, κάθε εβδομάδα. Για παιδιά και εφήβους συνιστάται μέτριας ή έντονης έντασης άσκηση τουλάχιστον 1 ώρα κάθε μέρα. Η καθιστική ζωή θα πρέπει να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο και να αποφεύγεται η ψυχαγωγία που βασίζεται σε ακινησία μπροστά σε κάποια οθόνη (τηλεόραση, tablet, smartphone).
- Ακολουθήστε μια υγιεινή (μεσογειακού τύπου) διατροφή σε όλες τις ηλικίες. Συγκεκριμένα, καταναλώστε τρόφιμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, σε λογικές ποσότητες, έτσι ώστε να φτάσετε και να παραμείνετε στο ιδανικό σωματικό βάρος. Προτιμήστε λαχανικά και φρούτα όλων των ειδών και των χρωμάτων, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης καθώς και ανάλατους και άψητους ξηρούς καρπούς.
- Περιορίστε σημαντικά τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα (π.χ. λουκάνικα, μπέικον, κρέας σε κονσέρβα κ.λπ), τα σακχαρούχα αναψυκτικά καθώς και τα υπέρ-επεξεργασμένα βιομηχανοποιημένα προϊόντα τα οποία συχνά περιέχουν πολλές θερμίδες, μεγάλη ποσότητα ζάχαρης, κορεσμένων λιπαρών και αλατιού και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες.
- Αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ. Αν κάποιος επιλέξει να πιεί αλκοόλ, η επιτρεπόμενη ποσότητα είναι 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες ή 2 για τους άντρες.
- Έχετε κατά νου ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου.
- Αποφύγετε το κάπνισμα. Καλό δε είναι να θυμάστε ότι ο κίνδυνος καρκίνου αφορά και το παθητικό κάπνισμα.
- Οι μητέρες, εφόσον μπορείτε, θα πρέπει να θηλάζετε τα παιδιά σας.
- Προστατεύεστε πάντα από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο.
- Εμβολιαστείτε κατά της ηπατίτιδας Β και του ιού HPV.
Οι παραπάνω οδηγίες θα πρέπει να ακολουθούνται και από τους επιβιώσαντες από καρκίνο (πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό τους).
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι αν αυτά τα απλά μέτρα προφύλαξης γίνουν τρόπος ζωής λειτουργούν και υπέρ της πρόληψης του καρκίνου αλλά και υπέρ της μείωσης της υποτροπής του, π.χ. έχει βρεθεί ότι η συστηματική άσκηση μπορεί να μειώσει έως και 40% την πιθανότητα θανάτου από οποιοδήποτε αίτιο των ατόμων που έχουν επιβιώσει (survivors) από καρκίνο του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου.
Επιπλέον, αυτός ό ίδιος τρόπος ζωής συμβάλλει και στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων, του διαβήτη τύπου 2 και των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων. Των χρόνιων δηλαδή νοσημάτων τα οποία μαζί με τον καρκίνο αποτελούν την ομάδα των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων (noncommunicable diseases NCDs) που είναι η αιτία για πάνω από το 70% των συνολικών θανάτων παγκοσμίως.
Η πρόληψη πρέπει και μπορεί να γίνει αιχμή του δόρατος στην αντιμετώπιση του καρκίνου
Σύμφωνα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η πρόληψη αποτελεί μακροπρόθεσμα την πιο αποδοτική στρατηγική για τον έλεγχο του καρκίνου. Για κάθε 10 δολάρια που επενδύονται στην πρόληψη, εξοικονομούνται 100 δολάρια από τη θεραπεία της μεταστατικής νόσου (ASCO).
Και όμως, εν αντιθέσει με αυτούς τους αριθμούς, τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαθέτουν το 80% των συνολικών δαπανών τους για την υγεία στη θεραπεία των ασθενειών και μόνο ένα 3% των δαπανών αυτών στην πρόληψη των ασθενειών, ποσοστό που προφανώς δεν είναι αρκετό (Commission diagnoses the state of health in the EU, Brussels, 23 November 2017). Στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι ακόμα χαμηλότερο και βρίσκεται στο επίπεδο του 1,3% των συνολικών δαπανών υγείας σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ για το 2015.
Ο αντίκτυπος αυτής της πολιτικής, της αντιμετώπισης δηλαδή μόνο της νόσου χωρίς παράλληλα μέτρα για την πρόληψη, είναι διπλός και καταστροφικός: αφενός χάνονται ζωές που θα μπορούσαν να σωθούν και αφετέρου ασκείται τεράστια πίεση στο σύστημα υγείας, πίεση που όπως φαίνεται τείνει να το καταστήσει μη βιώσιμο.
Η πρόληψη σήμερα
Τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ελλάδα το 2018 δείχνουν ότι σχεδόν το 80% των ενηλίκων και το 85% των εφήβων δεν ασκούνται επαρκώς, ενώ σχεδόν το 60% των ενηλίκων είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα άτομα. Ο συνδυασμός αυτού του ποσοστού με το υψηλό ποσοστό των Ελλήνων που καπνίζουν ακόμη έχει καταλυτικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, γεγονός που καθιστά επιτακτική την παρέμβαση της Πολιτείας υπέρ της πρωτογενούς πρόληψης.
Κάποιες παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε αρκετές χώρες και έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Τέτοιες είναι οι καμπάνιες ενημέρωσης όσον αφορά την αξία της πρόληψης, νομοθετικές παρεμβάσεις που ευνοούν την πιο εύκολη πρόσβαση σε χώρους άθλησης, δημιουργία ειδικών ποδηλατοδρόμων και περισσότερων πεζοδρόμων, επιδότηση της τιμής των φρούτων και των λαχανικών, αύξηση της φορολογίας των σακχαρούχων αναψυκτικών και μια σειρά από σοβαρούς νομοθετικούς περιορισμούς στην εμπορία και τη διαφήμιση προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη, λίπος και αλάτι (High in Fat Salt or Sugar, HFSS products) ειδικά όταν αυτά απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους.
Τέτοιας κλίμακας ενέργειες σε συνδυασμό με τις μικρές αλλαγές που εμείς μπορούμε να επιβάλλουμε στους εαυτούς μας είναι το κλειδί για να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα.
Γιατί και στην περίπτωση του καρκίνου ισχύει αυτό που είπε ο Ιπποκράτης 2.500 χρόνια πριν: «Κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν».
Σταυρούλα Ντρουφάκου, Παθολόγος-Ογκολόγος, Επιστημονική Συνεργάτιδα Γ΄ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan Hospital
Διαβάστε επίσης
Θεραπεία καρκίνου του πνεύμονα: Zωτικής σημασίας η έγκαιρη διάγνωση
Metropolitan Hospital: Ειδικές εξετάσεις με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας